Farg’ona davlat universiteti chet tillari fakulteti xorijiy til va adabiyoti 17. 66-guruh fan: Adabiyotshunoshlik mavzu: Sharq va G‘arbda adabiyotida Uyg‘onish adabiyoti talaba: Tojiboyeva Shalola Ochilbek qizi

Ilk uyg’onish davri adabiyoti davridagi asarlar asosan didaktik ruhda (Qutadg’u bilig, Hikmatlar, Hibbat ul-haqoyiq va boshqalar) yozilgan. Biroq, shunga qaramasdan, ilmiy (Devoni lug’atit turk) va podshohlarga bag’ishlangan asarlar (Muhabbatnoma, Latofatnoma) ham ko’plab uchraydi.

Mahmud Koshg’ariy

Mahmudning otasini ismi Husayn, bobosiniki Muhammad bo'lib, kelib chiqishi va tiliga ko'ra Koshg'ariy nisbatini olgan.Mahmud Koshg'ariy ham o'zining uzoq yillar davomida yaratgan “Devonu lug'atit turk” kitobini 1075 yilda tugallagan.Asarning asosiy matni o'sha davrda keng mintaqa musulmon Sharqida, butun Yaqin va O'rta Sharkda din, fan tiliga aylangan arab tilida yozilgan bo'lib, turkiy tilning boyligini, mazmundor va rang-barangligini tushuntirish uchun yozilgan.Kitobda 7 ta epik doston, ishqiy qo'shiqlar, pandnomalar, koinot yaratilishiga oid asotir, turkiy xalqlar tarixiga oid qadimiy afsona va rivoyatlar, 300 ga yaqin maqol va matallar, hikmatli so'zlar, 700 satrdan oshiq she'riy parchalar, tabiat manzaralari tasviri, madhiyalar, falsafiy mushohadalar uchraydi.

Uyg’onish davri adabiyoti (XIV-XVII asrlar)

Ushbu davrda hech shubhasiz Sharqda adabiyot gullab yashnadi. Adabiyotdagi janrlar eng ko’p darajada rivojlandi. Adabiyotdagi asosiy mavzu tasavvuf bo’ldi. Didaktik ruhdagi asarlar ko’paydi.

Ushbu Alisher Navoiy, Lutfiy, Abdurahmon Jomiy, Mirzo Abdulqodir Bedil, Zahiriddin Muhammad Bobur singari buyuk shaxslar ijod qilishgan.

Ularning ijodidan hozirgi kunga qadar insonlar bahramand bo’lmoqdalar.

XVI-XVII asrlarda adabiyotda ijtimoiylik kuchayadi. Ijodkorlar o’z asarlarida o’z zamonidagi ahvol, odamlarning turmush tarsi haqida yozishni boshlashdi.

Turdi farog’iy (17-asr, Buxoro — taxminan 1699/1700, Xoʻjand)

Turdi — shoir. Buxoro madrasalarida taʼlim olgan. Turdi oʻzbek va fors tillarini yaxshi bilgan. "Dar mazammati sipohigari" sheʼrida oʻzining asosiy kasbkori sipohiylik (harbiylik) boʻlganini, shu kasbi bilan uzoq yillar nimalarnidir tamaʼ qilib, shohlarga xizmat qilganini, lekin oxiroqibatda hech narsaga erisha olmaganini afsus bilan maʼlum qilgan.