Farg’ona-2019 umumiy pedagogika o’quv-uslubiy majmua

Kimning ko‘ngli bo‘lsa
Qashshoq, kambag‘al.
To‘q bo‘lmaydi,
Boy bo‘lmaydi, deyilgan misralar xam uchraydi. (III t.257)
Bu pandlar xozirgi davrda xam o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan. Chunki ma’naviy boy bo‘lmagan mamlakat xech qachon moddiy tomondan mustahkamlana olmaydi. «Devonu lug‘atit turk» asarida xalqning ta’lim-tarbiyaga oid tajribalari ifodalangan maqollar xam mavjud. Maqollarda xam qo‘shiqlardagi kabi do‘stlik va hamkorlik mehnatga muhabbat, ilm olishga va kasb-xunar egallashga undash, vatanparvarlik va qon-qardoshlik tuyg‘usi, tejamkorlikning ahamiyati va isrofgarchilikning oldini olish, adolat va adolatsizlik, yaxshilik va yomonlikling natijalari, axloq-odob qoidalari, sixat-salomatlikni saqlashga oid o‘gitlar talqin etiladi.
Tarbiya - ijtimoiy xodisa. U kishilikjamiyati paydo bo‘lgan davrdan berimavjud. Inson er yuzidagi eng mukammalzot bo‘lishi uchun avvalo tarbiyalanishi zarur. Abu Lays Samarqandiy«Bo‘stonul-orifin»asaridatarbiyava tarbiyalashningma’nosini ta’riflab: «Ey o‘g‘il, farzandlaringni tarbiyalashdan oldin o‘zingni tarbiyala, tarbiya ko‘rgan oilada baodob, yaxshi fazilatli, bilimli odam voyaga etadi», - degan edi. Ibn Sino ijodiyotida xam bu g‘oya aloxida o‘rin tutadi. «Kimga qanday pandu nasixat qilsang, unga avvalo o‘zing amal qil», - deydi alloma. SHarq mutafakkirlari, pedagog olimlari barkamol insonni etishtirish uchun tarbiya naqadar zarurligini, uning moxiyati va mazmunini asoslab berganlar. Maxmud Qoshg‘ariyning «Devonu lug‘otit turk», Yusuf Xos Hojibning «Qutadg‘u bilig», Axmad YUgnakiyning «Hibatul-xaqoyiq», Abu Rayxon Beruniyning xikmatlari, Ibn Sinoning «Tadbir-al-manozil», Alisher Navoiyning «Maxbubul-qulub», Husayn Voiz Koshifiyning «Axloqi muxsiniy» va boshqa asarlarida farzand ota-onaning baxti, uning to‘g‘ri tarbiyalanishi esa xammaning baxti, degan umumiy xulosa chiqariladi. o‘tmishdagi mutafakkirlar tarbiya atamasining ma’nosini, tarbiyalashning mazmunini aloxida bayon qilmagan bo‘lsalar xam o‘z asarlarida tarbiYaning qirralarini ifodalaganlar.
Alisher Navoiy «Maxbub-ul qulub» asarida tarbiYaning kuchi va sharofatini quyidagicha ta’riflaydi: