Фарғона политехника институти

2-расм. Қуйма полиэфир тахталарида пармаланган тешикларнинг ташқи 
кўринишига парманинг винтли ариқчалари оғиш бурчаги таъсири 
Тешик қирралари атрофида ѐриқларнинг вужудга келиш жараѐнига 
парманинг 2φ юқори бурчаги ҳам таъсир кўрсатади. Ёриқлар ўлчами узатилиш ва 
парманинг юқори бурчагига боғлиқ равишда ўзгаради. Юқори бурчакнинг 
катталашиши билан ѐриқлар катталашади, ўз-ўзидан қириндиларнинг қалинлиги 
ҳам ортади. (3 расм.) [1]. 
Пластмассага парма ѐрдамида ишлов беришда ѐриқлар миқдори махсус 
конструкция воситасида минимумга олиб борилади.1 б расмда кўрсатилган 
консрукция пармаси икки поғоналиюқори бурчакка эга бўлади. Бу турдаги 
парманинг иккинчи кесувчи чети ѐрдамида кесилган қиринди қалинлиги 
кичиклашади ва шу туфайли тешик қирраларининг атрофида ѐриқлар ҳосил 
бўлмайди.
1в-расмда [2] парманинг кесувчи қирраларини, шунингдек, олд бурчагини 
кичиклаштирувчи чархли тури берилган; бундай парма биланяхши сифатли 
ѐриқлардан ҳоли кўринишдаги тешикларга эга бўлиш мумкин.
4-расмда [2] оддий спиралсимон пармадан, юқори бурчаги қўшалоқ чархли 
пармадан, кесувчи қирралари чархли пармаданолинган қиринди тасвирланган. 
Парма диаметри d=8,1 мм, ω=27
0
, α=15
0
, n=2000 айл/дақ, s=0,05 мм/айл. [1]. 
Охирги икки турдаги парма билан ишлаш мобайнида силлиқ сиртли узилмас 
қиринди олинади, тешик қирралари атрофида ѐриқлар ҳосил бўлмайди. 
Пармалаш жараѐнида материалнинг эгилувчан деформацияси ва унинг 
пармалашдан кейинги эгилувчан тикланиши сезиларли даражада ва парма орқа 
сиртининг ейилиб кетишига ва ишқаланиш натижасида ҳароратнинг юзага 
келишига таъсир этади. Ишлов берилаѐтган материалнинг эгилувчан 
деформаияси ва эгилувчан тикланиши оқибатида орқа бурчак кичиклашиб 
боргани сари ўқ бўйлаб йўналган куч ортиб боради. 

---

11