Фарғона политехника институти

Таълимий 
мақсад 
- 
ўкув 
материалларининг 
мазмунини 
билиш, яъни ушбу фанга тегишли илмий билимларни 
ўзлаштириш ва амалиётга тадбиқ қила олишдир. 
Тарбиявий 
мақсад 
- 
фан 
асосларини 
ўзлаштириш 
орқали 
унинг мазмунида ётган ьоялар, дунёқарашлар таъсирида 
ўзининг 
шахсий 
сифатларини, 
имон-эoтиқодларини 
шақллан- 
тиришдир. 
Ривожлантирувчи 
 
мақсад 
- 
таълим 
жараёни 
таъсирида 
шахснинг 
ақлий 
камолотини 
билиш 
қобилиятини, 
ўқишга, 
меънатга бўлган муносабатини ривожлантиришдан иборат. 
Бу мақсадларни амалга ошириш натижасида ўқувчи - талабада мустақил ишлаш 
истеoдоди пайдо бўлади. Уни ўйлашга ўргатади, таълим жараёнида тафаккур ҳукмронлик 
қилади. Таълим турли босқичларда амалга ошади. 
Биринчи босқич — ўқув материалларини идрок қилишдан иборат. Бунда ўқувчи-
талаба таълимнинг мазмуни билан танишиб, ўзининг билиш вазифалари нималардан иборат 
эканини тушуниб олади. Бунда сезги, идрок, тасаввур каби жараёнлар фаол иштирок этади. 
Иккинчи босқич — улар ўқув материалларини тушуниб ола-дилар, унинг 
моҳиятини англайдилар ва умумлаштирадилар. Натижада уларда янга билимлар пайдо 
бўлади. Бунинг учун улар анализ, синтез, таққослаш, хулоса чиқаришдан фойдаланадилар. 
Учинчи босқнч — янги билимлар, машқлар, мустақил ишлар, ўқитувчининг 
қўшимча изоълари орқали мустаъкамланади. 
Тўртинчи босқичда — улар ўзлаштириб олган билимларини имкониятга қараб 
амалиётга тадбиқ қиладилар. 

---

76 
Буларни билиш орқали ўқитуви таълим-тарбия жараёнини самарали бошқариши 
мумкин. Шунинг учун ўқув жараёнининг ҳамма босқичларида ўқитувчи етакчилик ва 
бошқарувчилик ролини ўйнайди. Юқоридаги фикрлардан хулоса чиқарадиган бўлсак, 
ўқитиш жараёни билииш фаолиятининг муҳим тармоғи сифатида қатор вазифаларни 
бажаради. Жумладан: 
ўқувчи 
ва 
талабаларда 
билим, 
кўникма 
ва 
малакаларни 
ҳосил қилади; 
уларда дунёқарашни, ишонч ва эoтиқодларини ўстиради; 
ёшларни 
муайян 
даражада 
ўқимишли, 
маданиятли, 
тар- 
бияли кишилар бўлиб етишларига, қобилият ва истеoдодларини ўстиришга эришилади. 
Бу вазифаларни муваффақиятли ҳал этиш учун ўқитувчида ўз касбига лаёқат 
бўлиши лозим. Лаёқатлилик педагогик меънатни муваффақиятли бажаришга қодир 
бўлишдир. Бу аввало, педагогок касбнинг ижтимоий роли ва заруриятини яққол тасаввур 
қила олишида кўринади. Бундан ташқари ўқитувчи, ўқувчига ўз фаолияти обoекти сифатида 
қизиқиб қараши, унинг эътиёж ва хусусиятларини тушуна билиши лозим. 
Бундан ташқари ўқитувчи таълим жараёнида ҳар бир ўқувчи талабанинг билими ва 
тарбияланганлик даражасини аниқлай олиши ва ҳисобга олиши, ўқув материалларини тўғри 
танлай билиши, таълил қила олиши ва умумлаштира билиши педагок маҳорат учун зарур 
бўлган таълим усуллари, воситалари ва шақлларини мукаммал билиш, ўқувчига нисбатан 
талабчан бўлиш педагогик вазиятга қараб улардан ўринли фойдалана олиш, таълим 
натижаларини дастлабки ва кейинги кўрсаткичлар билан таққослаш, таълил қилиш ва 
хулосалаш кабилар. Хуллас, ўқитувчи кенг кўламдаги дидактик билимлар, педагогик 
маҳоратга эга бўлиши лозим. Шундагина ўқитувчи, кадрлар тайёрлаш миллий дастури 
талаблари даражасида таълим жараёнини ташкил қилади ва бошқаради.