Фарғона Политехника институти Магистратура бўлими м 23-21 “биа” гуруҳ магистранти Пўлатов Худоёрнинг Илмий тадқиқот методологияси фанидан тақдимот иши

5.3- расм. Граф шаклидаги модель

2. Тизимли тадқиқотларда анализ (тахлил) ва синтез (ажратиб олиш). Тизимлар модели декомпозиция асоси сифатида. Декомпозиция алгоритми. Тизимнинг агрегатланиши ва эмерджентлилиги

• Тизимларни тадқиқ этишда анализ ва синтез методлари кенг қўлланилади. Анализ методининг мазмун-моҳияти шундан иборатки, бунда тадқиқот объекти фаразда ёки ҳақиқатда таркибий қисмларига ажратилади. Бу ҳолда объектнинг алоҳида элементларининг мазмун-моҳияти, уларнинг боғлиқлиги ва ўзаро алоқалари-таъсирлари ўрганилади. Анализ методидан фарқли ўлароқ, синтез методининг мазмун-моҳияти объектни билиш-ўрганиш, уни яхлит тарзда тадқиқ этиш, унинг қисимларининг ўзаро боғлиқлигини бир бутунликда қарашдан иборатдир.
• Анализ ва синтез методлари ўзаро боғлиқ бўлиб, бири иккинчисини тўлдиради.
• Анализ натижасида тизим бўлакларига ажратилганлиги сабабли унинг фақатгина хоссалари йўқолибгина қолмасдан (қисмларга ажратилган автомобиль юрмайди), тизим қисмларининг аҳамиятли хоссалари ҳам йўқолади (автомобилдан ажратилган руль бошқармайди). Анализ тизимнинг таркибини аниқлаш ва унинг қандай ишлашини билиш имконини беради, унинг нима учун бундай қилишини аниқлашга эса имкон бермайди. Бу саволга билишнинг синтез методи жавоб беради. Унинг воситасида тизимнинг таркиби эмас, функцияси-вазифаси аниқланади.

Анализ ва синтез ўз ичига соддароқ операцияларни-декомпозиция ва агрегатланишни қамраб олади. Декомпозициялашда бутун қисмларга ажратилади, аграгетлашда эса қисмлар бутунга бириктирилади. Ушбу операциялар ўз навбатида алгоритмланиши мумкин.

• Анализ ва синтез ўз ичига соддароқ операцияларни-декомпозиция ва агрегатланишни қамраб олади. Декомпозициялашда бутун қисмларга ажратилади, аграгетлашда эса қисмлар бутунга бириктирилади. Ушбу операциялар ўз навбатида алгоритмланиши мумкин.
• Декомпозициялашда бир бутун - яхлит қисмларга бўлинади, тизим тагтизимларга ажратилади, мақсад-тагмақсадларга, масалалар-тагмасалаларга тақсимланади. Бу жараён яхлитнинг мураккаблигига қараб яна давом эттириши мумкин, натижада дарахтсимон (иерархик) таркибларга эга бўлинади.