2.Юқумли касалликлар профилактикаси:
Профилактика - бу шундай жараёнга айтиладики, инсонларни ҳар хил юқумли
касалликлардан сақланиш мақсадида қилинадиган иш жараёнидир. Юқумли касалликлар
профилактикаси асосий уч босқичда олиб борилади:
Касаллик келтирувчи манбани йўқ қилиш, уларнинг тарқалишини олдини олиш,
одам ва ҳайвонларни бу касалликка чалинмаслигини таъминлайди.
Юқумли касалликларни келтириб чиқарувчи манбаларни йўқ қилиш қуйидаги
босқичлардан иборат:
Дезинфекция - атроф муҳитдаги бу касалликни келтириб чиқараётган жойлар,
предметлар, кийимлар ва ҳайвон териси каби манбаларни йўқотиш.
Дезинфекция - атроф муҳитни зарарли ҳашоратлардан тозалаш.
Дезинфекция - кемирувчи ҳайвонларни қириш. Юқумли касаллик тарқалган жой
топилгач у ерда карантин ўрнатилади. Доимий карантинлар божхона бўлимлари
атрофларида бўлади.
Обсерватция - бу агар тарқалган касаллик унча ўткир турга мансуб бўлмаганда ва
касаллик тарқалган ҳудудга тегишли бўлмаган ҳудудларда ташкил етилади.
Татқиқотлардан шу нарса маълум бўлдики, агар инсон бирор турдаги юқумли касалликка
чалинса, иккинчи марта бу касалликка чалинмайдиган бўлиб қолади. Касалликка қайта
чалинмаслик хусусиятини “иммунитет” атамаси билан номланади.
Иммунитет - бу инсон организмида ҳосил бўлувчи махсус ҳимоя воситаси бўлиб,
унинг таъсирида одам организмида бегона моддалар билан курашади. Шу нарса маьлум
бўлдики, инсон организми нафақат микроблар балки бошқа моддалар билан тўқнашганда
улар билан реакцияга киришади. Организм унинг бегона эканлигини аниқлагач, унга
жавобан ҳимоя воситаси бўлмиш - иммунитетга қарши ҳосил қилади.
Иммунитетга қарши суний равишда моддалар ҳам юбориш мумкин. Бунинг учун
бирор бир жонзотни иммунитетлаштиришади, масалан кўпинча отга юборишади.
Иммунитетга қарши от организмида моддалар ривожланади. Кейинчалик
иммунитетлаштирилган отнинг қони олиниб ундан ачитқи таёрланади, бу ачитқи
микробларга қарши самарали восита ҳисобланади.
Агар беморга бу ачитқи юборилса, ачитқи бемор қони таркибидаги микробларга
кира бошлайди, бу ачитқини асосан касалнинг бошланғич даврида беморга юборилса
организмда иммунитет юзага келтиради. Кейинчалик одам организмида иммунитет қарши
ўз - ўзидан кўпая боради. Баъзи бир юқумли касалликларда, масалан диозентерияда одам
организмида бўлган ҳимоя қобиғини сусайтира бошлайди.
Антигенлар нафақат микроблар бўлиши мумкин, балки организмга ёт бўлган
моддалар, масалан, тухум оқсили, қон ачитқиси, ертут. Улар организмга ёт бўлиб, одам
организмига кирганда улар аста - секин мослаша боради.
Иммунитетларнинг иккита асосий тури учрайди буларга:
a) тyғмa иммунитет;
б) ўзлаштирилган иммунитет.
Tyғмa иммунитет
- бу бирор-бир жонзот дунёга келганда, у билан бирга туғилади
ва у организмни баъзида касалликларга чалинтирмайди масалан: инсонга ит ёки шоҳдор
буқанинг чума касаллиги юқмайди.
Шу билан бирга бази бир жониворларга инсонларда учрайдиган касалликларга
чалинмайди.
Do'stlaringiz bilan baham: |