Faollashtirish omili sifatida

QANDAY QILIB BOLANI MASALA YECHISHGA O‘RGATISH MUMKIN? 
(Ota-onalar uchun tavsiya) 
Yunusova Feruza Safarovna 
Sirdaryo tuman 5-IDUM boshlang‘ich sinf o'qituvchisi 
Annotatsiya:Ushbu maqolada boshlang‘ich sinflarda matematika fanidan 
masalalar yechishning oson va sodda tushuntirishlar orqali bolada 
bilim,ko‘nikma va malakani shakllantirish yo‘llari aytiladi.Bugungi kunda 
onlayn ta‘limini nazarda tutadigan bo‘lsak, bunday tushuntirishlarni ayniqsa 
ota-onalarga tavsiya sifatida berish mumkin. 
Kalit so‘zlar: masala,yechim,arifmetik amallar, chizmalar,sharti, savollar, 
tasavvur,formula. 
Agar bola matematikadan navbatdagi masalani yecha olmasa,sizga birinchi 
maslahatim: 
Siz chuqur nafas oling va uchgacha sanang. 
Siz uchun oson tuyulgan masalani farzandingiz yecha olmasa,bu farzandingiz 
savodsiz yoki noshud degani emas.Bunda siz ham,bola ham aybdor emas. 
1-bosqich 
Siz boshlang‘ich ta‘lim metodikasini bilmaganingiz uchun masalani tushuntira olmay 
qiynalasiz.Farzandingiz ham gap nima haqida ketayotganini anglay olmay 
asabiylashadi.Bolaning masalani yecha olmasligini birinchi sababi,u masalani o‘qiy 
olmasligida yoki sekin,g‘ijjalab o‘qishidadir.Ya‘ni masala matnini bir tekisda 
bo‘g‘inlamasdan,sidirg‘a o‘qisa o‘ziga ham tushunarli bo‘ladi. 
Ishonavering,o‘quvchilar masalani yaxshu tushunganlaridan keyin,uni 50% ga 
yechgan hisoblanishadi.Buning uchun siz kitobga qaramasdan masala matnini 
so‘zma-so‘z o‘qib berishingiz kerak.Bolalar tushunmaganliklari uchun ―masala qiyin 
ekan‖, ―biz buni o‘tmaganmiz‖ga o‘xshash bahonalarni ayta boshlashadi va o‘zlarini 
hech narsaga qodir emas deb o‘ylab,o‘zlariga bo‘lgan ishonchlari pasayadi. 

---

www.pedagoglar.uz
22-son 4 –to’plam fevral 2022 
Sahifa: 211 
Agar siz: -yaxshi,qani aytchi masala nima haqida edi,- deb so‘rasangiz,ular ko‘zlarini 
javdiratib birinchi qatorini aytib bera oladi xolos. 
Shuning uchun sizning birinchi qiladigan ishingiz tushuntirish bo‘ladi. 
Masalada oddiy hayotdan olingan matematik hodisa ekanligini,uni yechishdan oldin 
o‘sha holatni tasavvur qilshni aytasiz. 
Yani,masalada qanday jarayon ketayapti,sotilyapti yoki xarid qilindimi?,kelishdimi 
yoki ketishdimi?,qanchasi bajarilgan yoki qanchasi bajarilmaga? va.h.k 
Shularni tushuntirayotganingizda uchrayotgan sonlarni yozib borishigiz kerak.Bola 
tushunishi kerak bo‘lgan son qayerdan keldi,nimani anglatdi,boshqa sonlar bilan 
qanday bog‘liqliq joyi bor. 
Eng asosiy bola e‘tiborni masalaning savoliga qaratish lozim.Buning uchun siz 
savolni qaytadan so‘zma-so‘z o‘qishingiz yoki undan so‘rashingiz kerak. 
2-bosqich. 
Bola arifmetik amallarni tushunmaydi ,tabiiyki yecha olmaydi.Asosan bu 
ko‘paytirish va bo‘lish bilan bog‘liq bo‘lsa.Qo‘shish va ayirishni amallashi 
mumkin,lekin ko‘paytirish va bo‘lish bir muncha qiyinchilik tug‘diradi.Agar 
masalada mana shu ikki hadlar uchrasa ,bolalar birdaniga birinchi uchragan songa 
yopishib oladi.O‘zlaricha qo‘shishadi,ayirishadi javob chiqara olmay asabiylashadi. 
Shunday paytda siz ―masala qiyin ekan‖,‖men ishlay olmayman‖ degan gaplarni 
eshitib qolasiz: 
3-bosqich. 
Masala sharti. 
Boshlang‘ich ta‘limda masalani shartini tuzish,berilgan masalani yana qayta 
yozishning keragi yo‘q.O‘qituvchilar masala shartini tuzish muhim deb o‘ylashadi va 
buning uchun o‘quvchining bahosini pasaytirib ham qo‘yishadi.Qisqa shartini tuzish 
bolani chalg‘itadi. Menimcha,shartini qisqartish unchalik ahamiyatga ega emas, 
chunki maslani to‘liq shartiga tushunmagan bola qisqa shartiga tushunarmidi?. 
Eng muhimi bola masalani tushunsin va unga yechim topa olisin. 
Buning uchun qanday yo‘l qulay va oson? 

---