Faoliyat haqida tushuncha

Umumiy psixologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi

13. 
    Idrok murakkab psixik jarayon sifatida
    

Idrok deb sezgi azolariga bevosita tasit etib turrgan nasa va xodislar obrazlarni kishi ongida butun xolda aks ettirilishiga aytiladi. . Idrokning sezgidan farqi, narsalarni umumlashgan holda, uning hamma xususiyatlari bilan birgalikda aks ettirilishidir. Idrokning muhim xususiyatlari uning predmetliligi, yaxlitligi, strukturaliligi, doimiyligi (konstantligi) va anglashilganligidir. Idrok narsalarni umuman, uning hamma xususiyatlari bilan birgalikda aks ettiradi. Bunda idrok alohida sezgilar yig’indisidan iborat tarzda emas, balki hissiy bilishning o’ziga xos xususiyatlari bilan sifat jihatidan yuqori bosqichi sifatida tasavvur qilinadi. Idrokning ancha muhim xususiyatlari predmetlilik, yaxlitlik, strukturalilik, barqarorlik va anglanilganlikdan iborat.
Idrokning predmetliligi ob’yektivlashtirish hodisasi deb atalmish hodisada, ya’ni tashqi dunyodan olinadigan axborotning o’sha dunyoga mansubligida ifoda etadi. Bu xildagi mansublik bo’lmasa, idrok kishining amaliy faoliyatida o’zining mo’ljal oldirish va yo’naltirishdan iborat vazifasini bajara olmaydi. Idrokning predmetliligi tug’ma xislatga kirmaydi. Predmetlilik idrokning belgisi sifatida hatti-harakatni boshqarishda alohida rol o’ynaydi.

14. 
    Qayta esga tushirish va unitish haqida ma’lumot.
    

Ongimiz aks ettirgan narsalarni mustahkamlash, saqlab qolish va keyinchalik tiklashdan iborat bo’lgan aqliy faoliyat xotira deyiladi. Xotira bir necha ruhiy jarayonni o’z ichiga oladi:

1. 
   Esda olib qolish;
   
2. 
   Esga tushirish;
   
3. 
   Esda saqlash va unitish.
   

O’tmishda idrok qilingan narsalarning hisqtuyg’u, fikr va ish harakatlarning ongimizga qaytadan tiklanishi esga tushirish deyiladi. Esga tushirishning nerv-fiziologik asosi bosh miya po’stida ilgari hosil bo’lgan nerv bog’ lanishlarning qo’zg’alishidir.Idrok qilingan narsalar miyamizda o’rnashib qolishi, esimizda turishi tufayli, ular turli usulda esimizga tushishi mumkin. Esda saqlash deyilganda ilgari tug’ilgan taasurot, fikr, his-tuyg’u va ish harakatlarning jonlanib, takrorlanib turishga moyillik paydo qilishi va mustahkamlanishini tushunamiz.
Unutish- ilgarilari esga olib qolingan narsalarning ongimizdan tamomila yo’qolishi, ya’ni uni esda tutishga batamom qarama-qarshi jarayon deb tushunamiz. Bu xato fikrdir. Esdan chiqarish xotirani ko’pgina keraksiz detallardan holi qilish va eslab qolinganini umumlashtirish, shu orqali esa uning saqlanib qolishiga yordam beradi. Esdan chiqarishning o’ziga xos xususiyati uning bir tekisda bo’lmasligidir. Esdan chiqarishning oldini olish uchun u materialni shunday, biroq o’z vaqtida takrorlash kifoyadir, chunki esdan chiqarilgan narsani qayta tiklash uchun anchagina mehnat talab qilinadi.
Xotiraning mexanizmlari haqidagi fiziologik nazariyalar I.P.Pavlovning oliy nerv faoliyati qonuniyatlari haqidagi ta’limotining eng muhim qoidalari bilan chambarchas bog’liqdir. Muvaqqat shartli bog’lanishlarning hosil bo’lishi haqidagi ta’limot-bu sub’yektning individual tajribasi tarkib topishi mexanizmlari haqidagi ta’limot, ya’ni aslida «fiziologik darajada esda olib qolish» nazariyasidir.

15.