Fanning mohiyati

50.Ilmiy tadqiqot bosqichlari.Empirik va nazariy tadqiqot.
Ilmiy tadqiqot ilmiy bilishning ilmiy dalildan – ilmiy nazariyaga qadar rivojlanib borish jarayoni.
Ilmiy bilimlarni shakllantirish va rivojlantirish ilmiy izlanish (tadqiqot)da o`z aksini topadi.
Ilmiy tadqiqot jarayoni ikki bosqichdan iborat:
1. Empirik tadqiqot- tadqiqotning quyi bosqichi.
2. Nazariy tadqiqot-ilmiy tadqiqotning yuqori bosqichi.
Empirik bilish, ilmiy izlanishning boshlang`ich ko`rinishi. Ilmiy muammo darajasida ilmiy dallillarni qo`lga kiritish, ob`ektning tomonlari, xossa-xususiyatlari haqidagi dastlabki bilim
Nazariy bilish - tadqiqot ob`ektining mohiyati, qonuniyatlarini bilish. Nazariy bilim empirik bilim asosida qo`lga kiritiladi.
Empirik bilish tadqiqot ob`ektini tasvirlaydi, tafsiflaydi.
Empirik bilish natijalari – ilmiy dalil, empirik umumlashmalar hisoblanadi.
Empirik bilishda hissiylik ustuvor hisoblanadi, nazariy bilishda ratsionallik (aql) ustuvor hisoblanadi.
Empirik bilish metodlari: kuzatish, eksperiment, analiz-sintez, turkumlash…
Emprivizmning asosiy g’oyasi : Har qanday ilmiy bilimning yagona asosi - tajriba.
Empirizm g`oyasi ingliz olimilari Frensis Bekon (1561-1629 y.), Djon Frederik Gershell (1792-1871 y.), Djon Styuart Mill (1806-1873 y.)lar tomonidan asoslangan.
31.Empirik tadqiqot, uning asosiy bosqichlari.
Ilmiy bilishning empirik darajasi – kishilarning ehtiyojlarini qondirish jarayonida ularning kundalik tajribalari asosida qo’lga kiritilgan ma’lumotlarga tayangan holda olamda ro’y berayotgan hodisalarni bilishga qaratilgan.( Empirik tadqiqot ham, nazariy tadqiqot ham bosqichma bosqich kechadigan jarayon. Empirik tadqiqot 3 bosqichda amalga oshiriladi:
.Nazariy tadqiqot, uning asosiy bosqichlari.
Ilmiybilishningnazariydarajasi – ilm-fan yordamida to’plangan bilimlar asosida olamdagi narsa va hodisalarning mohiyatini aks ettirishga qaratilgandir. Empirik bilish kishilarning olam haqidagi kundalik, soda bilimlariga asoslangan bo’lsa, nazariy bilish esa olam haqidagi falsafiy ahamiyatga ega bo’lgan umumiy tasavvurlarga asoslanadi. Shuning uchun ham kishilar olamdagi narsa va hodisalar haqida chuqur va mukammal bilimlarga ega bo’ladilar.
Nazariy bilish vazifasi – tadqiqot ob`ektining mohiyatini tushuntirish.
Nazariy bilish natijalari – qonun, nazariya, ta`limot, bashorat.
Nazariy bilish metodlari: fikriy eksperiment, tarixiylik va mantiqiylik, modellashtirish, gipotetik – deduktiv metod.Nazariy tadqiqot ham bosqichma bosqich amalga oshiriladi.Nazariy tadqiqotning I-bosqichi: Ob`ekt haqidagi dastlabki bilimlar qo`lga kiritiladi. Bu olam (tadqiqot ob`ekti)ning ilmiy manzarasida o`z ifodasini topadi.Bu - ilmiy tamoyil, deb yuritiladi.Nihoyat tadqiqot ob`ekti haqidagi ilmiy faraz ishlab chiqiladi.
Nazariy tadqiqotning II-bosqichida hosil qilingan asoslarga tayangan holda ob`ekt haqida ilmiy bilim – nazariya shakllantiriladi.
Nazariy tadqiqotning III-bosqichida qo`lga kiritilgan tamoyillar asosida tadqiqot ob`ektining mohiyati talqin qilinadi.