Fanning ma‟ruza matni

 
“Ijtimoiy 
sohaga 
oid 
darslarda yoshlarga din bilan 
dunyoviy hayot masalalarini, bu 
ikki tushunchaning bir-biriga 
ta‟sirini ular o„rtasida mo„‟tadil 
munosabat bo„lishi zarurligini 
ochib berish kerak”. 
I.A.Karimov 
1-Mavzu 
“DINSHUNOSLIK” FANIGA KIRISH 
Darsning maqsadi:

Dinshunoslik fani predmeti va o‟rganish obyektining o‟ziga xos jihatlari

ochib beriladi. Boshqa ijtimoiy fanlar bilan aloqadorligi,dinning funksiyalari
yoritiladi Dinning jamiyatdagi funktsiyalari va vazifasi. Dinlar tasnifi haqida 
ma‟lumotlar beriladi
 
Tayanch so„zlar 

---

5 
Din, E‟tiqod, Oxirat, Jannat, Do„zax, Farishta, Qiyomat, Pozitivizm, Ibtidoiy 
faylasuf, Politeizm, Monoteizm. 
Reja 
1.
Dinshunoslik fanini o„qitishdan ko„zda tutilgan asosiy maqsad. 
2.
Bu sohada erishilgan yutuqlar. 
3.
Dinninng jamiyatdagi funksiyalari. 
4.
Din ijtimoiy hodisa sifatida. 
5.
Dinning paydo bo„lishi masalasi. 
6.
Dinlar tasnifi. 
Din insoniyat ma‟naviy hayotining tarkibiy qismidir. O„zbekiston 
Respublikasida ziyolilar oldiga ma‟naviy barkamol insonni shakllantirish vazifasi 
qo„yilgan bir paytda din masalasini chetlab o„tish mumkin emas. Mazkur masalani 
hal etishda ilgarigi dinga agressiv hujum etish uslubining salohiyatsizligi hammaga 
ochiq-oydin. Lekin keyingi paytda paydo bo„lgan diniy bo„lmagan masalalarni 
diniy deb atash, har qanday, hatto bir-biriga zid bo„lgan, fikrlarni tahlil qilmasdan 
turib maqtash uslubi ham o„zini oqlamaydi. Demak, ushbu masalaga prinsipial, 
professional, ilmiy yondashuv darkordir. 
O„zbekiston Rossiya imperiyasi va Sovet Ittifoqi tarkibida bo„lgan va jahon 
hamjamiyatidan ajratilib yashagan bir davrda, G„arbda X1X asrning o„rtalarida 
vujudga kelgan dinshunoslik fani ancha yo„l bosib o„tib, ko„plab ilmiy natijalarga 
erishdi. Mustaqillik yillarida O„zbekiston tadqiqotchilari bu yangi soha bilan 
yaqindan tanishib, mutaxassis-kadrlarni tarbiyalay boshladilar. 
Din e‟tiqod hamdir, bu esa har bir kishining shaxsiy ishi. Lekin shaxsni har 
qanday missioner tashkilotlar ixtiyoriga ham tashlab qo„yib bo„lmaydi. Ozod 
jamiyatda har bir inson o„z shaxsiy pozisiyasini belgilab olishi uchun unga har 
tomonlama, boy, ob‟ektiv-ilmiy informatsiya zarur. Bunday informatsiya 
ensiklopedik xarakterda bo„lmog„i, birovning g„arazli sharhisiz original matnlar 
shaklida bo„lsa, maqsadga muvofiqdir. Eskirgan ma‟lumotlar asosida mutaxassis 
bo„lmagan avtorlar tomonidan yozilgan asarlar hozirgi zamon informatsiya 
erkinligi va uning yetib kelishi oson bo„lgan sharoitlarda o„quvchilarning ko„z 
o„ngida mazkur mualliflarning obro„sizlanishiga yoki o„quvchini noto„g„ri 
tasavvurga ega bo„lib qolishiga olib keladi. 
Din va Qonun o„zaro munosabatlarini yaxshi bilish demokratik jamiyat 
poydevorini mustahkamlaydi. O„zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va 
“Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to„g„risida”gi O„zbekiston Respublikasi 
Qonuni turli diniy jamoa a‟zolarining huquqlari, majburiyatlari haqida to„la 
ma‟lumot beradi. O„quvchilarda qonunga hurmat hissini, o„zininggina emas, 
boshqalarning ham diniy his-tuyg„ularini hurmat qilish, tushunishga harakat qilish, 
o„z shaxsiy fikrlarini boshqa kishilarga tazyiq bilan o„tkazish g„ayriqonuniy xatti-
harakat ekanligi, ijtimoiy joylarda diniy masalalarda zo„ravonlik, agressivlikka 
yo„l qo„ymaslik dunyoqarashini shakllantiradi. 
O„zbekiston Respublikasi jahon hamjamiyatiga kirib borayotgan bir sharoitda 
uning fuqarolari turli konfessiyalar vakillari bilan muloqot etishning yuksak 
madaniyatiga ega bo„lishi ham juda muhimdir. 

---

6 
Diniy nuqtai nazarga ko„ra din xudoga, payg„ambarlarga, farishtalarga, 
muqaddas kitoblarga, oxiratga, butun yaxshi-yomonlik yaratganning irodasi bilan 
bo„lishi kabi diniy aqidalarga imon keltirish, shayton va iblislardan saqlanishdir. 
Din tabiat, jamiyat, inson va uning ongi, yashashdan maqsadi hamda taqdiri 
insoniyatning bevosita qurshab olgan atrof-muhitdan tashqarida bo„lgan, uni 
yaratgan, ayni zamonda insonlarga to„g„ri, haqiqiy, odil hayot yo„lini ko„rsatadigan 
va o„rgatadigan ilohiy qudratga ishonch va ishonishni ifoda etadigan maslak, 
qarash, ta‟limotdir. 
Din muayyan ta‟limotlar, his-tuyg„ular, toat-ibodatlar va diniy 
tashkilotlarning faoliyatlari orqali namoyon bo„ladi. U olam, hayot yaratilishini 
tasavvur qilishning alohida tariqasi, uni idrok etish usuli, olamda insoniyat paydo 
bo„lgandan to bizgacha o„tgan davrlarni ilohiy tasavvurda aks etishidir. Din komil 
insonni tarbiyalashda salmoqli tarbiyalovchi qudratga ega bo„lgan ma‟naviy-
axloqiy kuchdir. 
Din nima ekanligi turlicha izohlansa-da, umumiy nuqtai nazar shuki, din 
ishonmoq tuyg„usidir. Ishonmoq tuyg„usi insoniyatning eng teran va eng go„zal 
ruhiy-ma‟naviy ehtiyojlaridandir. Dunyoda dini, ishonchi bo„lmagan xalq yo„q. 
Chunki muayyan xalq dinsiz, e‟tiqodsiz, biror-bir narsaga ishonchsiz holda yashay 
olmaydi. 
Dinshunoslikda dinga “dinning o„zi nima?”, “uning mohiyati nimadan 
iborat?” degan savol nuqtai nazaridan yondashishdan tashqari “din qay tarzda 
faoliyat olib boradi?” degan savol nuqtai nazaridan ham yondashuv mavjud. Bu 
masala bilan ko„proq din sotsiologiyasi shug„ullanadi.
Sotsiologik nuqtai nazardan qaralganda din jamiyat uchun zaruriy narsa, 
ijtimoiy hayotning ajralmas qismidir. U ijtimoiy munosabatlarni yuzaga keltiruvchi 
va amalga oshiruvchi omil sifatida namoyon bo„ladi. Bu degani dinni jamiyatdagi 
bajaragan vazifalariga ko„ra o„rganish mumkin demakdir. 
Dinning vazifalari deganda uning alohida shaxsga va jamiyatga ta‟sir qilish 
yo„li va tabiati nazarda tutiladi. Bunda har bir din unga e‟tiqod qiluvchi muayyan 
bir shaxsga u yoki bu jamoaga va umuman jamiyatga nima beradi? Insonlar 
hayotiga qanday ta‟sir ko„rsatadi? Shunga o„xshash masalalar o„rganiladi. 
Dinning ijtimoiy vazifalari haqidagi ta‟limotni dinshunoslikda funksionalizm 
rivojlantiradi. Funksionalizm jamiyatga ijtimoiy sistema sifatida qaraydi: unda 
jamiyatdagi har bir element muayyan funksiyani bajaradi. Dinning jamiyatda 
bajaradigan ijtimoiy, ma‟naviy, ruhiy vazifalari quyidagilardan iboratdir: 
Birinchidan, har qanday din o„z e‟tiqod qiluvchilari uchun