Fanning maqsad va vazifalari Kimyo fanining paydo bo'lish tarixi. Modda va materiya tushinchalari

4 Kislotalar deb dissotsilanganda kationlar sifatida faqat vodorod ionlari hosil bo`ladigan elektrolitlarga aytiladi. Kislotalar kislorodli va kislorodsiz kislotalarga bo`linadi:

Kislorodli kislotalar H₂CO₃, H₂SO₃, H₂SO₄, HNO₃

Kislorodli kislotalar HF, HCL, HJ, HBr, H₂S.

 Kislota hosil qilgan element turli valentliklar namoyon etsa, ulardan eng past valenlikdagilar ( yoki oksidlanish darajasi)  birikmaning kislotasiga  - “gipo”  old qo`shimchasi qo`shiladi. HClO- ; gipoxlorit, HIO- gipoyodit, HBrO- gipobromit;

          Kislotadagi elementning valentligi o`rtacha qiymatga ega bo`lsa elementga –“it”  old qo`shimchasi qo`shiladi. H₂SO₃-sulfit , HClO₂- xlorit, HNO₂- nitrit, H₂SeO₃- selenit, HBrO₂- bromit;

          Kislota hosil qilgan elementning valentligi eng yuqori bo`lsa  element nomiga – “at” qo`shimchasi qo`shiladi. H₂SO₄- sulfat, H₂CO₃- karbonat, HClO₃ –xlorat,HNO₃- hitrat, HBrO₃- bromat va hokazo.

          Bir element bir xil valentlikda  vodorod atomlari soni bilan farqlanadigan kislotalar hosil qilganida vodorod atomlari soni kamiga  - “meta” , vodorod atomlari soni ko`piga –“orto” old qo`shimchasi qo`shiladi. H₂SiO₃- meta-silikat, H₄SiO₄ – orto-silikat, HBO₂- meta-borat, H₃BO₃ –orto-borat, HPO₃ – meta-fosfat, H₃PO₄- orto-fosfat.

           Kislota hosil qiluvchi element eng yuqori valentlini namoyon etganida unga

 “  per” old qo`shimchasi qo`shiladi.  HClO₄- perxlorat, HMnO₄- permanganat, HIO₄- periodat.

            Ba`zan kislotalardan suv chiqib ketishi hisobiga ham ma`lum nomlanishlar beriladi:  H₄P₂O₇-piro- yoki difosfat, H₂Cr₂O₇ – dixromat yoki bixromat.

Xossalari. Kislotalar asoslar bilan ta`sirlashib tuz va suv hosil qiladi:

NSl+KOH=KCl+H₂O

HNO₃+NaOH=NaNO₃+H₂O

H₂SO₄+Ca(OH)₂=CaSO₄+2H₂O

2H₃PO₄+3Ba(OH)₂=Ba₃(PO₄)₂+6H₂O

    Kislotalar asosli oksidlar bilan ta`sirlashib tuzlar hosil qiladi:    

H₂SO₄BaO= BaSO₄+H₂O

2HNO₃+MgO=Mg(NO₃)₂+H₂O

Kislotalar tuzlarga ta`sir etib kychsiz kislotalarni siqib chiqaradi: 2HCl+FeS=FeCl₂+H₂S

Na₂CO₃+2HCl=2NaCl+H₂O+CO₂

H₂SO₄+Na₂SiO₃=Na₂SO₄+H₂SiO₃

KCN+HCl=KCl+HCN

Foydalanilgan asosiy darsliklar va o’quv qo’llanmalar ro’yhati

Asosiy adabiyotlar

1. Organic chemistry [ Francis A.Carey University of Virginia] fourth edition- 2012 (darslik)

2. Shriver and Atkins - “Inorganic chemistry” {fifth edition} - New-York- 2010 (darslik)

3. Anatol Malijevskry. Physical chemistry in brief., 2005(darslik)

4. Duncan J. Shaw, Introduction to Colloid and Surface Chemistry. Fourth dition. Oxford amsterdam boston london new york paris san diego san francisco Singapore Sydney Tokyo. 2003. (darslik)

5. David Harvey - “Modern Analytical Chemistry”, 1st Edition - north America- 2000 (darslik)

6. H.M.Shohidoyaiov, H.O’.Xo’janiyozov, H.S.Tojimuhamedov “Organik kimyo” Fan va texnologiya nashriyoti, 2014

7. A.Abdusamatov, S.Zakirov, R.Ziyayev “Fizik va kolloid kimyo” Toshkent -2013. (darslik)

8. O.FayzuIlaev “Analitik kimyo” Toshkent- 2006.(o’quv qo’llanma)

9. A. Abdusamatov “Organik kimyo” Toshkent - 2005(darslik)

10. N.A. Parpiyev, X.R.Raximov, A.G.Muftaxov - “Anorganik kimyo” Toshkent- 2003.(o’quv qo’llanma)