Fanni o‘qitishdan maqsad fitots noz yoki o‘simliklar jamoasi, fitots noz

Assotsatsiya
bu ayrim sharoitda bir tuda o‘simliklar yoki bir n -cha
turlarga oid o‘simliklarning jamoa bo‘lib yashatshiga aytiladi. Ay-rim olingan
assotsatsiyaga o‘simliklar jamoasida turlar tarkibi bir xil sharoitda bo‘lgan
o‘simliklar assotsatsiyasi kiritiladi.

---

74
Odatda, assotsatsiyadagi o‘simliklarni o‘rganayotganda, birinchi-navbatda, tur
soni (floristik tarkibi), ikkinchi navbatda – yarusligi, uchinchi navbatda, mo‘lligi
undan k yin hayotchanligi va boshqalar hi-sobga olinadi.
O‘simliklar qoplami vaqt o‘tishi bilan almashinishi shu yerda o‘sa-digan
o‘simliklarning biologik xususiyatiga, boshqa o‘simliklar bilan kurashish
faoliyatiga (y rdagi namni, oziq moddalarni o‘zlashtirishiga) va boshqa omillarga
bog‘liq. Bunda qaysi o‘simlik sharoitga t z mos-lashsa, u o‘sha joyning asosiy
xo‘jayini bo‘lib, boshqa o‘simliklarning qurib qolishiga sababchi bo‘ladi. Masalan,
yantoq bilan shuvoq h ch vaqt birga o‘smaydi. Yantoq o‘sgan joyda shuvoq
o‘smaydi. Bu yerda asosiy o‘simlik edifikatori yantoqdir. Uning ildizi yer osti
suviga t gib turadi. U har qanday sharoitda ham o‘sa oladi. Natijada yantoq bilan
qoplangan maydonda shuvoq butunlay o‘smaydi, bor bo‘lsa ham, ki-chik, nimjon
to‘plarinigina uchratish mumkin.
Yer sharida uchraydigan barcha o‘simlik turlari h ch vaqt yakka (boshqa,
tirik organizmlardan ajralgan) holda hayot k chira olmaydi. Muayyan bir yerning
o‘zida ham bir n cha o‘simlik turlari birgalikda o‘sayotganligini ko‘rish mumkin.
O‘simliklar jamoasida tuban va yuksak o‘simliklar qatnashadi. Ma-salan,
ba’zi o‘simlik jamoalarida barcha gulli o‘simliklar bilan birga, tuproqlarda ayrim
suv o‘tlarini, bakteriyalarni zamburug‘larni uchratish mumkin.
O‘simliklar jamoasi deganda muayyan bir yerda bir guruh o‘simlik-larning
birgalikda yashashi va ma’lum bir manzara hosil qilishi tushu-niladi. Yer yuzida
bunday guruhlar o‘rmon, o‘tloqlar, botqoqlik, dasht, cho‘l o‘simliklari tipini hosil
qiladi.
Akademik V. N. Sukachev (1957) ta’biri bilan aytganda, fitotsenoz bu bir
laboratoriya bo‘lib, unda doimo moddalar va energiyalar hosil bo‘lishi, o‘zgarishi
va yig‘ilishi sodir bo‘lib turadi.
O‘simliklar jamoasi o‘zaro bir-biri bilan tashqi muhit bilan ma’lum
munosabatda bo‘ladi. Bunda jamoalarning tarkib topishi, o‘zgarishi ri-vojlanishi
ularning tarixiy taraqqiyotiga va tashqi muhitning uyg‘unlash-gan ta'siriga bog‘liq
ravishda o‘tadi.
Yashash joyi yoki ekotop bu jamoa joylashgan joyning ekologik sharoit
yig‘indisi bo‘lib, shu bilan birga, jamoa hayotiy davrida uning o‘zida hosil bo‘lgan
ekologik sharoitlar yig‘indisi. Marshrut bo‘yicha g obotanik t kshirishlarda
o‘simliklarni har bir tipi orasidan talaba for-matsiya va assotsatsiyani to‘g‘ri ajrata
bilishi va to‘g‘ri nomlashi muhim ahamiyatga egadir.