Фан/модуль коди mbiaf ўқув йили 2020-2021 Семестрлар

Фан таркибидаги мавзулар: 
1-мавзу. Фанни ўқитиш ва мақсадлари. Кинематика асослари. Фаннинг 
техника ва бошқа табиий фанлар билан алоқаси ва бу фанлар ривожидаги 
аҳамияти. Механика ҳақида умумий маълумот. Координаталар тизими. Фазо ва 
геометрия. Вектор катталикларни уларнинг координаталари орқали ифодалаш. 
Координаталар ва векторларнинг проекцияларини алмаштириш. Физик 
масалаларга татбиқ этилишда ҳосила ва интегралнинг маъноси ҳақида. 
Кинематика элементлари. Физик моделлар: моддий нуқта (зарра ѐки 
корпускуляр), моддий нуқталар тизими, абсолют қаттиқ жисм, яхлит 
муҳит.Модда, майдон ва физик вакуум тушунчалари. Моддий нуқтанинг айлана 
бўйлаб ҳаракати. Бурчакли тезлик ва тезланиш векторлари. Эгри чизиқли 
ҳаракатда тезлик ва тезланиш. Нормал, уринма(тангенциал) ва тўла тезланиш. 
Айланма ва илгариланма ҳаракатнинг кинематик характеристикалари орасидаги 
боғланиш.
 

---

3 
2-мавзу. Моддий нуқта динамикаси. Табиатдаги кучлари ва уларнинг 
хусусиятлари. Динамиканинг асосий вазифаси. Ньютоннинг биринчи қонуни. 
Инерциал саноқ системаси. Масса ва куч тушунчаси. Ньютоннинг иккинчи 
қонуни. Илгарланма ҳаракат динамикасининг асосий тенгламаси. Ньютоннинг 
учинчи қонуни. Ноинерциал саноқ тизимлари. Инерция кучлари. Гравитация ва 
оғирлик кучи, эластиклик кучи. Қаттиқ жисмлар деформацияси ва механик 
кучланиш. Гук қонуни. Юнг модули. Бутун олам тортишиш қонуни. Гравитацион 
майдон ва уни кучланганлиги. Ишқаланиш кучлари ва унинг турлари. 
3-мавзу. Механикада cақланиш қонунлари. Механикада сақланадиган 
катталиклар. Импульс. Импульснинг сақланиш қонуни. Масса(инерция) маркази 
ва унинг сақланиш қонуни. Илгарилама ҳаракатда бажарилган иш ва кинетик 
энергия. Қувват.Консерватив ва ноконсерватив кучлар. Потенциал энергия. 
Гравитацион майдонда жойлашган жисмнинг потенциал энергияси. Потенциал 
энергия билан куч орасидаги боғланиш. Энергиянинг сақланиш ва айланиш 
қонуни. Механик энергия ва унинг сақланиш қонуни.