Fan/modul kodi

Muomila uchun zarur bulgan naqt pullar miqdorini aniqlash asoslari 
Naqt pul muomalasini tartibga solishning 
asosiy vazifasi, bu-muomilaga 
chiqarilishi yoki olinishi lozim bulgan nqt pul miqdorini aniqlashdan iboratdir. 
Ushbu vazifa muomila uchun zarur next pul mablag’ lariga bulgan talabini 
aniqlash orqaliamalga oshiriladi. 
Ma’ lumki naqt pullar kichik xajimdagi chakana va uyishmagan savdo 
hamda naqt pulli xizmatlar uchuntulovlarda qulaniladi .Yoki naqt pul 
aylanmasining umumiy pul aylanmasidagi ulushi yuqorida kursatilgan naqt pulli 
tulovlarning jami tulovlardagi ulushi bilan aniqlanadi. Demak naqt pulga bulgan 
talabumumiy pul massasiga bo’ lgan talabining bir qismidir . Lekin umumiy pul 
massasiga nafaqat tavarlar va xizmatlar hajmi balki pulning aylanish tezligi va 
bank foiz stavkalarining darajasi xam tasir etadi. Ushbu omillar nazariy jixatdan 
omillar tomonidan alaqachon asoslanib ulgurilgan va bugungi kunda juda kup 
mamlakatlarning iqtisodiyotini boshqarishda pulga bulgan talab va taklifini 
tartibga solish mexanizimini sifatida qullanilmoqda. Fanda bu usul monetarizim 
(pulning miqdoriy nazaryasi) nomi bilan mashhur bulib kelgan. Bunda shuni qayd 
qilish lozimki klassikk-dastlabki mometarizm asoschilari muomila uchun zarur 
bulgan pul miqdorini asosan muomiladgi mavjud tovarlar qiymati va turli pul 
to’ lovlar yig’ imdisidan kelib chiqgan holda aniqlashga uringanlar. 
Keyinchalik kapitalistik Tovar ishlab chiqarish rivojlangan sari muomiladagi 
pul miqdorini belgilavchi yangi abektiv omillar vujudga kela boshladi . Ayniqsa 
pul muomilasi banklar tomonidan tartibga solina boshlagandan sung pul muomilasi 
banklar tomonidan tartibga solina boshlanga sung pulga bulgan talab taklif 
banklarning ssuda foizi darajasiga kuproq bog’ lanib borishi kuzatilgan natijada 
iqtisodchi olimlar tomondan pulga bulgan talab va taklifni boshqarish bilan 
bog’ liq yangi zamonaviy monetarizim vujudga kelgan. Albatta ushbu bobda naqt 

---

193 
pul muomilasi uchun zarur pul miqdorini aniqlash buyicha olimlar tomonidan 
bugungi kungacha yaratilgan barcha nazariyalarni tahlil qilib chiqish mumkin 
emas. Lekin Markaz banklar tomonidan amalga oshirilayotgan zamonaviy naqt pul 
siyosatining negizini chuqurroq tushinish uchun ularning ayrimlarini keltirib 
o’ tamiz. Masalan ingiliz iqtisodchisi U.Petti (1623-1687) muomala uchun zarur 
bo’ lgan naqt pullar miqdori aholining bir xaftalik pul daromadlarini, yer ijarasi 
uchun to’ lanadigan haqning yarmi va barcha eksport qilinadigan tovarlar 
sumasining turtdan birqismiga teng bulishi lozim deb hisoblangan. Ingiliz faylasufi 
J.Lokka (1632-1704) muomila uchun zarur bulgan naqt pullar miqdorining ish 
haqining elikdan bir qismi, yer ijara haqining turdan bir qismi va yillik Tovar 
aylanmasining yigirmadan bir qisimlarining yig’ indisi sifatida topshirish taklif 
qilgan. Ingiliz iqtisodchisi R.Kantilon 91680-1734) muomila uchun zarur bulgan 
naqt pullar miqdorini mamlakatdagi mavjud maxsulotlar qiymatining tuqqizdan bir 
qismi yoki yer ijarasi uchun tulanadigan tulanadigan haqning uchdan bir qismiga 
teng bulishi lozimligini etirof etadi.Shotland iqtisodchisi Amitt (1723-1790) ushbu 
kuratgichni aniqlash mumkin emas deb hisoblangan bo’ lsa ham, lekin ko’ pgina 
olimlar uni yillik umumiy ishlab chiqarilgan maxsulot qiymatining beshdan 
o’ ndan yigirmadan va o’ ttizdan bir qismiga teng bo’ lishi ta’ kidlanganlarini 
eslatib o’ tadi .Agar etibor berilgan bulsa yuqorida sanab o’ tilgan nazariyalar 
klasik yani dastlabki monetarizimga talluqli ekanligini sezish giyin emas.