Fanlari kafedrasi mashina detallari fanidan ma’ruzalar matni angren-2008

Reja:

1. 
   Tishli uzatmalarning vazifasi va turlari.
   
2. 
   Afzallik va kamchiliklari.
   
3. 
   Tish o’lchamlarining geometrik o’lchamlari.
   

Mavzuning bayoni

Harakatni bir valdan ikkinchi valga tishli g’ildiraklar vositasida uzatish mexanizmi tishli uzatma deyiladi. Eng oddiy tishli g’ildirakdan tuzilgan bo’lib, ular tishlar vositasida bir-birini harakatlantirib ishlaydi.

Odatda, ilashishda har bir juft g’ildirakdan kichigi shesternya, kattasi esa g’ildirak deb ataladi. Tishli g’ildirak termini umumiydir.

Tishli uzatmalar.

Yog’ochdan tayyorlangan tishli uzatmalar qadimdan ma’lum bo’lsa-da, ularning geometriyasi haqidagi tadqiqotlar XU11 asrga kelib rivojlana bordi. Hozirda tishli uzatmalar aniq asbobsozlikda 1 mm kichik diametrdagi g’ildiraklar ishlatilsa, og’ir sanoatda diametri bir necha 10 m ga etadigan g’ildiraklar mavjud.

Tishli uzatmalar vallari o’qlarning bir-biriga nisbatan joylashuviga qarab quyidagi turlrga bo’linadi:

1. 
   Parallel (tashqi va ichki ilashgan);
   
2. 
   kesishgan (konus tishli uzatmalar);
   
3. 
   ayqash (vintaviy, gipoid deb ataluvchi konussimon g’ildirakli, chervyakli uzatmalar)
   

Tishlarni g’ildirak sirtida joylashuviga qarab:

1. 
   to’g’ri tishli;
   
2. 
   qiya tishli;
   
3. 
   aylanaviy tishli;
   

Tish profilining shakliga qarab

1. 
   evol’ventaviy (1760 yil. Eyler).
   
2. 
   aylana yoyilmasi;
   
3. 
   tsiklonda bo’yicha ilashadigan;
   

Tishli uzatma afzalliklari:

1. 
   150 m/s gacha tezlik bilan katta quvvat uzata oladi va uzatish soni bir necha yuzga etadi;
   
2. 
   sirtqi o’lchamlari nisbatan kichik;
   
3. 
   tayanchlarga tushadigan kuch uncha kata emas. F,I,K, yuqori (0,97-0,98);
   
4. 
   sirpanish xodisasi yo’q;
   
5. 
   ilashish ishonchli va chidamliligi kata;
   
6. 
   xilma xil materiallardan foydalanish mumkin;