Фанининг 2019/2020 ўқув йили учун мўлжалланган с иллабуси амалий машғулот №21

Амалий машғулот №21


ФАНТОМЛАРДА V СИНФ КАРИОЗ БЎШЛИҚЛАРИНИ ЧАРХЛАШ ВА ПЛОМБАЛАШ.

V синф бўшлиқларини шакллантиришда қуйидаги қоидаларга амал қилиш лозим. Кўпинча бўшлиқ туби бошқа синф бўшлиқларидек текис эмас, аксинча, элипс, дўнгли, овал (симметриядан узоқлашган холда) кўринишида ҳосил қилинади (1-расм). Бўшлиқнинг ўнг ва чап девори сал очилган, бошқа иккитаси қатъий параллел бўлиши керак. Агар бўшлиқнинг 2-3 юзаси (лунж, контакт ва б.қ.) сийқаланса, унинг ён бурчакларида пломбанинг мустаҳкамлигини кучайтирувчи таянч нукталар ҳосил қилиш лозим.

1-расм
V – синф кариесига пломба учун бўшлиқ

Пульпаси олинган (депульпация қилинган) тишларга пломбани мустахкамлаш учун ретенцион нуқталардан фойдаланиш мумкин. Депульпация қилинган тишларда бўшлиқларни шакллантиришда тирик пульпали тишлардаги каби юқорида келтирилган эхтиёткорликларга риоя қилиш талаб этилмайди.

Композицион полимерларни (компомерлар) қўллашда, бўшлиқларни шакллантиришда тасвирланган қоидалар бутунлигича эътиборга олинади. Бироқ, бўшлиқ девори ва туби орасидаги бурчаклар ясси бўлиши мумкин. Бу эса, компомерли пломбани маҳкамлаш тизимидан ишончли фойдаланиш, композицион грунт ва цементни ўз ичига олган бириктирувчи моддаларни қўллаш имконини беради.

4. 
   V SINF BO’SHLIQLARNI KOMPOZITLAR BILAN TO’G’RIDAN-TO’G’RI RESTAVRATSIYA QILISH METODIKASI
   

V sinf bo’shliqlarni restavratsiya qilish uchun kompozitlarni klinik qo’llashga ko’rsatmalar ushbu adgeziv materiallarni barcha afzalliklari bilan shartlangan. Biroq, tish bo’yni sohasini operatsion maydonini izolyatsiya qilish odatda qiyinlashtirilganligi sababli, kompozitlar ko’pincha V sinf bo’shliqlarining estetik ahamiyatga ega qisimlarida restavratsiya qilish uchun qo’llaniladi. Tanlash materiallari bo’lib, ushbu lokallashuvlik defektlarni restavratsiya qilishda mikrofillar bo’lishi mumkin, chunki ular juda yaxshi silliqlanadi va tish bilan birga egilib, yuqori oklyuzion yuklanish ta’sirida tishlarning to’qimalari bilan yopishish xusussiyatini saqlab qoladigan bir muncha egiluvchanlikga ega. [3].

1. 
   Taуyorgarlik
   

V sinf bo’shliqlarni restavratsiya qilish odatda anesteziya yordamida amalga oshiriladi.Yuqorida ta’riflangandek, preparatlashdan oldin kompozitni rangini tanlashadi.Bunda tishning oklyuzion 2/3 qismiga ko’ra, bo’ynining uchdan bir qismi to’qroq rangga egaligini yodda tutish kerak. So’ng koffedram va reteyner yordamida operatsion maydonni izolyatsiyalashadi. Retraktsioniplipaxtaliktampon.Ko’pinchaoxirgavariantniqo’llashadi.

2. 
   Preparatlash
   

Vsinfbo’shliqlaritishningvestibulyaryokioralsathidagibo’yinsohasidajoylashgan.EstetiknazarlardanfrontaltishlarningVsinfbo’shliqlarinirestavratsiyaqilishuchunko’pinchakompozitlarqo’llaniladi.Biroq, materialtanlashdanafaqatestetiknuqtainazardankelibchiqishkerak, balkifaolkariesnidarajasidan, bo’shliqgayetibborishimkoniyati, operatsionmaydonniizolyatsiyaqilishmumkinligidanvakasalniyoshigahame’tiborberishkerak.Tishildizidajoylashganbo’shliqlarnirestavratsiyaqilayatganda, kasalningyoshikattaahamiyatgaega.Kattayoshdagikasallardakompozitlirestavratsiyagayomonta’siro’tkazishimumkinbo’lganqandayduromillarmavjudligida (Kamso’lakishlabchiqarish, og’izbo’shlig’iniyomongigiyenasi, operatsionmaydonniyaxshiizolyatsiyasinita’minlashqiyinligiyokikasalningboshqaumumiykasalliklaritufaylirestavratsiyaniamalgaoshirish), Vsinfbo’shliqlarinirestavratsiyaqilishuchunkompozitlarniqo’llashdanyaxshisivozkechishkerak.
An’anaviypreparatlash. An’anaviypreparatlashildizsathidadefektbo’lsadaginaqo’llashtavsiyaetilgan.Preparatlashning ushbu turini asosiy xarakteristikalari sathlar aro burchak 90 gradusdaligi, aksial devorlarning bir hil chuqurligi va ayrim hollarda retentsion egatlar hisoblanadi.

M
7.41rasm. Vsinfbo’yichaan’anaviybo’shliq:
Л — defektildizsathidalokallashgan; Ьlekinкчп. boshlang’ichpreparatlashtugaganidanso’ng. Bo’shliqqirralariburchakostidashakllangan1 ЮМ глубина аксиальных cietiOK0.75 мм; И на заклю­чительном папе препарировании умален оставшийся in|фн пирона и и ы н детин и сформированы десневая н пнпи ильная ретенционные борозды

odomiki V sinfli barcha defektlar emalli qirralarga ega ekanlar, an’anaviy preparatlash bo’shliqning faqatkina ildiz sathida joylashgan qismida o’tkazilishi mumkin, emalli qirralar sohasida esa qiyaliklar shakillanadi. Ammo, agar bo’shliq faqatgina ildiz sathida joylashgan bo’lsa, uni an’anaviy tur bo’yicha shakllantirishadi. So’ngra ta’riflangan an’anaviy preparatlash qoidalari faqatkina ushbu lokallashuvga aloqador (7.41-4 rasm).
Bo’shliqni konusli fissurali qattiq qotishmali bor bilan (N'J7006 701 yoki 271) yoki suv va havo bilan sovitiladigan bormashinani yuqori aylanishlarida o’xshash shaklga ega olmosli bor yordamida shakllantirishadi. Agarda bo’shliqga kirib borish cheklangan bo’lsa sharsimon qattiq qotishmali (1 yoki 2 sonli) yoki olmosli bor qo’llash mumkin. Konuslifissuraliboryordamidabo’shliqga 45 gradusburchakostidapoynakni distal engashtirib kiriladi. Keyinchalik preparatlashda poynakni shunday engashtirishadiki, borni oqi tishning tashqari sathiga perpendikulyar bo’lib qoladi. Bundayusulbilanshakllanganbo’shliq qirralari sathlar aro 90 burchakga ega bo’lishadi.Preparatlashning chegaralari defekt o’lchamlari bilan aniqlanadi, biroq boshlang’ich bosqichlarda aksial devorlarning chuqurligi 0,75 mmdan ko’p bo’lmasligi kerak. (7.41, b rasm). Bunday chuqurlik bo’shliq devorlarini mustahkamligini, restavratsiyani mustahkamligini va retentsion egatlarni shakillanishini ta’minlaydi. Qolgan infektsiyalangan dentin va eski plombalovchi material preparatlashni yakunlovchi bosqichida olib tashlanadi. Bo’shliqni aksial devorlari tishning vestibulyar sathining konturlarini takrorlashishi kerak.Bo’shliqning tashqi devorlari oz divergentlashi zarur, shuning uchun agar vestibulyar sathdan nazar tashlansa, V sinf bo’yicha an’anaviy bo’shliqning barcha devorlari yaxshi ko’rinadi.
Preparatlashniyakunlovchibosqichidaqolganinfektsiyalkangandentinva/yokiplombalovchimaterialniolibtashlanadi (ko’rsatkichlarbo’yicha), gidrooksidkaltsiyasosidagiplombalovchiqatlamniyotqizishadivaayrimhollardaretentsionegatlarnishakllantirishadi.
Retentsion egatlarni …. sonly bor bilan gingivoaksialli yoki imtsizoaksialli (okklyuzionaksialli) chiziqli burchakni butun uzunligiga 0,25mm chuqurligida, aksial va milkiy yoki okklyuzion (intsizalli) devorlar orasida burchakni bo’linishini shakllantirishadi. Bundaegatnichetidantobo’shliqnichetigachachamasi 0,25mm tashkil etadi, bu esa siniq paydo bo’lishini oldini oladi (7.41, B rasm).Retentsionegatlarnishakllantirayotganda, egat chetidan to bo’shliq chetigacha masofa bor kallaki diametirini teng yarmini (0,5mm) tashkil etishini kuzatib turish kerak.
So’ng bo’shliqni tozalashadi va preparatlanishni sifatini tekshirishadi.
Emal qiyasini yaratish bilan an’anaviy preparatlash.Preparatlashning ushbu turi, katta o’lchamli bo’shliqlar restavratsiyasida, hamda an’anaviy tur bo’yicha shakllangan eski defektli restavratsiyani almashtirish vaqtida nomoyish qilingan. Shuningdek, bo’shliqni aksial devorlari ham bir hil chuqurlikga ega bo’lishlari kerak (0,2 mm emal-dentinli chegaradan ichiga, agarda retentsion egat shakllantirish rejalashtirilmagan bo’lsa va 0,5 mm agar rejalashtirilgan bo’lsa), bo’shliqni chetlari boshidan 90 gradusli burchak ostida shakllanadi, so’ng emalni qiyasini yaratishadi (7.9,D va Е rasm/ ko’ring).Agar bo’shliq chetlari emaldan tashkil topgan bo’lsa, u holda retentsion egatlar qilinmaydi.Ko’pincha katta o’lchamli bo’shliqlar ildiz sathiga tarqalgan bo’ladi. Bu hollarda kombinatsiyalashgan preparatlash ko’rsatilgan (an’anaviy, bo’shliqni koronkali qismidagi emalni qiyalanishini shakllantirgan va an’anaviy, ildiz sathidagi qiyaliksiz). Ildiz sathidagi aksial devorlarni chuqurligi 0,75 mmni tashkil etishi kerak.
P
A


7.42. Rasm /\


B


V sinfli kariesli defekt, b


Boshliqni boshlang’ich shakli

reparatlashningushbuturinian’anaviypreparatlasholdidaafzalliklari, quyidagicha: (1) sayqallashuchunmumkinbo’lganemalmaydonikattalashishisababliretentsiyaniyaxshilanishi, (2) tishto’qimalarigakompozitadgeziyasiyaxshilanishisabablimikrooqibketishlarnikamayishi (3) retentsiyauchunqo’shimchasharoitlarnikamayishi (retentsionegatlarnishakllantirish), vabinobarin, yanadaehtiyotkoronapreparatlash. IldizsathigakirmaganVsinfbo’yichabo’shliqningxosshakli7.42 rasmda ko’rsatilgan, uni preparatlash esa, retentsion egat shakllantirmasdan amalga oshirilgan. (aksial devorlarni chuqurligi, emal-dentinli chegaradan 0,2 mmni tashkil qilgan) — 7.43 rasmida.


7.43. rasm. Emalliqiyashakillantirganholdaan’anaviyturbo’yichaVsinfbo’shlig’inipreparatlash:>малв:
.3 - бором V 701 ti.niконусным алмазным (юром входи! ь полость. рдспо;|.иая бор поп углом 43°. /> иИ при дальнейшем препарировании углубляют бор и располагаю! ею под yi шм У0 г наружной понсрхносги луба

Preparatlashning yakunlovchi bosqichida qolib ketgan infektsiyalashgan dentin va eski plomalovchi materialni olib tashlashadi, gidrooksidkaltsiyasosidagiplombalovchiqatlamniyotqizishadi (ko’rsatmalar bo’yicha)varetentsionegatlarnishakllantirishadi, agar bu zarur bo’lsa (masalan, katta o’lchamli bo’shliqlarda yoki agar, milk cheti ildiz sathida joylashgan bo’lsa) bo’shliq chetlari bo’ylab emalni qiyalashtirishadi. Emalni qiyasini, tishni tashqi tarafdagi 0,25 -0,5 mm kenglikga ega sathiga qarata 45 gradus ostida shakllantiriladi. Emalni qiyalantirish bilan yaratilgan an’anaviy turda shakllantirilgan V sinf bo’yicha bo’shliq, b 7.44 rasmida nomoyon etilgan.

7.44. Rasm.Emalniqiyalantirishbilanyaratilgan,an’anaviyturdashakllantirilganVsinflikattabo’shliq.

Agarbo’shliqyonidaqandayduremallidefektlarmavjudbo’lsa, uholdabo’shliqnikonservativkehgaytirishmuolajasiniamalgaoshirishadi.Mineralsizlashganemalqismimedialyokikarieslibo’shliqdanyokidefektlieskirestavratsiyadandistalajralishimumkin (7.18 rasmko’ring).Buhollarda, asosiybo’shliqshakllanishidankeyin, sharsimon, olmosliborbilanuningchegaralarini, mineralsizlashganqisminiqamrabolishuchunkengaytirishadi.

AgarVsinfbo’yichabo’shliqildizsathigatarqalayotganbo’lsa, uholdabo’shliqnimilkiydevorian’anaviyturbo’yichashakllanadi (oddiyretentsionegatbilan 90^еgradusliburchakostida, chuqurligi 0,75mmnitashkiletadi). Bundaqiyaliknifaqatkinaemallidevorlarchetlaribo’ylabshakllantirshadi.KombinatsiyalashganusulbilanshakllantirilganVsinflibo’shliq (ildizsathidaqiyalliksiz - bo’shliqnikoronkaliqismida - emalqiyaliginiyaratishbilanpreparatlashningan’anaviyturi), 7.45 rasmidanamoyishetilgan .
Modifikatsiyalashganpreparatlash.PreparatlashningbuturiVsinfliunchalikkattabo’lmaganvao’rtao’lchamlardagibo’shliqlaruchunqo’llaniladi.Modifikatsiyalashganpreparatlashningmaqsadi -defektlito’qimalarniilojiborichakonservativusulbilanolibtashlashhisoblanadi, shuninguchunbo’shliqningdevorlaribirxilchuqurlikdava 90 gradusostidajoylashganbo’lishitalabqilinmaydi, vabuerdaretentsionegatlarodatdashaklanmaydi.Bo’shliq “kavlangan” bo’libqoladi (7.16, LvaОrasmlariniko’ring).PrepratlashninguchbuturiVsinfemallikichkinadefektlarnipreparatlashgamoskeladi.(7.46.Аrasm), shujumladan, tishningbo’ynidagiuchdanbirqismidaemalnimineralsizlashganvagipoplaziyajoylaridaham.
Bo’shliqni sharsimon olmosli bor bilan shakllantirishadi (7.46, S rasm).Preparatlasning chegaralari defekt o’lchamlari bilan aniqlanadi. Agar defekt dentinga o’tgan bo’lsa, boshlang’ich bosqichida bo’shliqni 0,2 mm dentinlik chegaradan ichkariga chuqurlashtirshadi. (chunki retentsion egatni yaratish rejalashtirilmaydi). Sathlar aro burchak, odatda 90 gradusni ham oz ichiga olmaydi. Yakunlovchi bosqichda, qolgan infektsiyalangan dentinni sharsimon bor va/yoki ekskavator bilan olib tashlanadi va gidrooksidkaltsiyasosidagi(ko’rsatmalar bo’yicha) qatlamniyotqizishadi. Modifikatsiyalanganturbo’yichashakllantirilgan, sayqallangan va praymer bilan ishlov berilgan Vsinfliqatlam 7.46, В rasmida namoyish etilgan .





7.45. rasm. Колыши V sinfli bo’shliq, kombinatsiyalangan usul bilan preparatlashtirilgan ildiz sathiga tarqalgan. Koronkali qismi, emalli qiyalik yaratilishi bilan an’anaviy tur bo’yicha preparatlashtirilgan, ildizli qismi esa – emalli qiyaliksiz an’anaviy tur bo’yicha.

Eroziyalar va ponasimon defektlarda preparatlash. Shunigdek, V sinf bo’yicha modifikatsiyali preparatlash eroziyalar va ponasimon defektlarni restavratsiya qilish uchun amalga oshiriladi. Ponasimon defekt (yoki yemirilish) — bu tish bo’ynidagi qisimdan, mexanik kuchlar ostida V simon shaklda tish to’qimalarini kamayishi, masalan, qattiq tish chyotka yoki abraziv pasta bilan tishlarni faol harakatlar bilan tozalash natijasida [b]. Eroziya — bu kimyoviy omillar ostida vujudga keladigan tish to’qimalarini defekti (odatda likopchasimon), masalan tsitrus xo’l-mevalarini keragidan ortiq miqdorini iste’mol qilish natijasida. [4]. Idiopatik eroziyalar va ponasimon defektlar yuqori okklyuzion yuklanish ostida tishning bo’yin qismini “bukilishi” natijasida yuz berishi mumkin. Ular emal sathida emalli-semon birikmasi yaqinida mikrodarz ketishlardan boshlanishi mumkin, ular keyinchalik tishlarni noto’g’ri tozalash yoki kimyoviy qo’zg’atuvchilar ta’siri kabi omillar birlashganida defektga aylanadi (5).Agar sababchi bo’lgan omil bartaraf etilmasa, defektning o’lchamlari vaqt o’tib kattalashadi.

Bunday defekt aniqlanganida (kasal bilan maslahatlashib), bunday defektni restavratsiya qilish kerakligini hal qilib olish kerak.Qaror quyida ko’rib chiqilgan omillar asosida qabul qilinadi.