Фанидан ЎҚув методик мажмуа

О’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA
O’RTA MAXSUS TA‘LIM VAZIRLIGI

QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI

«Tasdiqlayman»
Pedagogika-psixologiya
fakultet dekani:_________dots.V.Jo’raev
29.08.2009 yil
Psixologiya kafedrasi
mudiri: prof. A. Jabborov
28.08.2009 yil

5140800 - «Pedagogika-psixologiya» ta‘lim yo’nalishi uchun
Yosh va pedagogik psixologiya fanidan

Ishchi dastur

Qarshi -2009 yil

Tuzuvchi : katta o’qituvchi Maqsadova Mehriniso

Ishchi dastur «Psixologiya» kafedrasi

yig`ilishida (bayonnoma №-1, 28.08. 2009 y) va Pedagogika –psixologiya fakulteti o`quv uslubiy kengashi tomonidan (Bayonnoma№1, 29.08..2009 yil ) tasdiqlandi hamda o`quv jarayonida foydalanishga tavsiya etildi.
Kafedra mudiri: ____________prof: A. Jabborov

Yosh va pedagogik psixologiya fanidan tematik ish reja

№	Mavzularning nomi	Ma‘ruza	Seminar	Laboratoriya
1	Yosh va pedagogik psixologiya fanining predmeti	2	2
2	Psixologiyada yosh tushunchasi.	4	2
3	Psixik rivojlanish nazariyalari.	4
4	Go’daklik davri	4	2	4
5	Ilk bolalik	4	2	4
	Maktabgacha tarbiya yosh davri	4		4
7	Kichik maktab yoshi	4	2	4
8	O’smirlik davri	2	2	4
9	Ilk o’spirinlik davri	2	2
10	Ilk yetuklik davri	4	2
11	O’rta yetuklik davri	4	2
12	Kechikkan yetuklik davri	4	2
13	Pedagogik psixologiya fanining predmeti	2	2
14	Pedagogik psixologiya shakllanishi, hozirgi xolati	2	2
15	Psixologiyada dars o’tish metodlari	2	2	4
16	O’quv faoliyatini tashkil etish shakllari.	4	2	2
17	Ta‘lim psixologiyasi	4	2	2
18	O’zbekiston psixologlari tadqiqotlarida o’qitish muammolari	2
19	Ta‘lim jarayonida tushuncha va bilimlarni shakllantirish.	4	2	2
20	Tarbiyada differentsial yo’nalish.	4	2	2
21	Pedagog pedagogik faoliyati sub‘ekti sifatida	2	2
22	O’qitishning interfaol metodlari	4	2	4
23	Pedagogika oliy o’quv yurtlarida psixologiya o’qitish metodikasining umumiy masalalari	2		2
24	Psixologiya nazariy va amaliy fan sifatida	4
25	Talabalar o’quv mashg’ulotlarini nazorat qilish va tartibga keltirish	2
26	Ta‘lim jarayonidagi muloqot va o’quv-pedagogik hamkorlik.	4	2	4
27	jami	80	38	40

Kirish

Yosh va pedagogik psixologiya fanining maqsadi va yosh davrlarning asosiy xususiyatlari rivojlanishining yosh bosqichlari ta‘lim tarbiya va o’qituvchi psixologiyasi bo’yicha nazariy va amaliy bilimlar bilan qurollantirish.
Yosh va pedagogik psixologiya fanining vazifalari: Fan doirasida nazariy va amaliy bilimlarni qo’lga kiritish. Rivojlanishining yosh bosqichlarida uchraydigan o’zgarishlar yuzasidan ma‘lumotlar berish. Ta‘lim tarbiya jarayonining to’g’ri tashkil qilishning psixologik mexanizmlari bilan tanishtirish.
1-mavzu: Yosh va pedagogik psixologiya fanining predmeti (2 soat)

Yosh psixologiyaning predmeti va vazifalari. Yosh psixologiyasi fan sifatida aniqlovchi omillar. Yosh psixologiyasida sotsiogenetik va kompleks yo’nalishlari.

Psixik rivojlanishning shart-sharoitlari va xarakatlantiruvchi kuchlari. Rivojlanishning kategoriyalari yosh psixolgiyasini rivojlanishida sifat va miqdor tushunchasi haqida, psixikani harakatiga keltiruvchi kuch sharoitida ziddiyatlar, psixik rivojlanish qonuniyatlari.

2-mavzu Psixologiyada yosh tushunchasi (4 soat)

Yoshning rivojlanish xususiyatlari. Ijtimoiy – tarixiy shart-sharoitlar, irsiyat, xarakter, tarbiya, bolalikning ijtimoiy – tarixty davrlari, psixik yosh davrda yangilanishi va senzitiv davri inqiroz tushunchalarining mohiyati.

3- mavzu Psixik rivojlanish nazariyasi (2 soat)

Mushohadali savollar : tabiat va tarbiya, organizm yoki mexanizm uzluksiz va sakrab-sakrab, gentik epistemologiya J.Piaje, A.Vallon bo’yicha konitiv rivojlanish bosqichlari. L.S.Vgotskiyning madaniy-tarixiy rivojlanish kontseptsiyasi K.Kolbergezning axloqiy rivojlanish bosqichlari nazariyasi.

4-mavzu Go’daklik davri (4 soat)

Go’daklik davri (2 oy-1 yoshgacha) jismoniy va motor rivojlanish sersor va pertseptiv rivojlanish kognitiv rivojlanish predmetlar bilan xotira, o’ynash, yaxlitlik jarayonlari tajriba va miyaning rivojlanishi, go’daklik davrlarida nutqning rivojlanishi so’zli davr birinchi so’z va gap kognitiv va pertseptiv jarayonlarning erta rivojlanishi shart sharoitlari jonlanish kompleksi.

5-mavzu Ilk bolalik (4 soat)

Ilk bolalik (1 y-3 y-gacha). Ilk bolalik davrida anatomik- fiziologik va jismoniy xususiyatlarni rivojlanishi bo’y, tana va bosh miyaning rivojlanishi, xarakat malakalar, kognitiv va nutqning rivojlanishi, bola tafakkurida egotsenterizm predmeti xarakatni faoliyatini rivojlanishi. O’yin, ilk bolalik davrida o’yinni turlari va uning kognitiv rivojlanishidagi o’rni.

6-mavzu Maktabgacha tarbiya yosh davri (4 - soat)

Maktabgacha tarbiya yosh davri (3yoshdan 7yoshgacha) jismoniy va matoar rivojlanish jismoniy o’sish va funktsional o’zgarishlar, ichki o’zgarishlar harakat malakalarini rivojlanishi jismoniy rivojlanish uchun shart-sharoitlarni tashkillashtirish, kognitiv rivojlanish bolani maktab ta‘limiga tayyorlash.

7-mavzu Kichik maktab yoshi (4 - soat)

Kichik maktab yoshi (7yoshdan 10yoshgacha) jismoniy va motor rivojlanish jismoniy o’sish va marorofunktsional o’zgarishlar ichki o’zgarishlar, xarakat malakalarini rivojlanishi, jismoniy rivojlanish uchun shart-sharoitlarni tashkillashtirish, kognitiv rivojlanish, oliy psixik funktsiyalarni faol shakllanishi.

8-mavzu O’smirlik davri (2- soat)

O’smirlik davri (11yoshdan 14yoshgacha) jismoniy va motor rivojlanish jismoniy o’sish va marorofunktsional o’zgarishlar va ichki o’zgarishlar, pubertat tushunchasi va yoshning pubertat krizislari. Jinsiy identichnos va seksual xulq-atvor. O’smirlik davrida kognitiv o’zgarishlar.

9-mavzu Ilk o’spirinlik davri (2-soat)

Ilk o’spirinlik davri 15 yoshdan 17 yoshgacha jismoniy va psixik rivojlanish jismoniy o’sish va marorofunktsional o’zgarishlar va ichki o’zgarishlar seksual ustanovkalarni rivojlanishi o’spirinlik davrida kognitiv o’zgarishlar.

10-mavzu Ilk yetuklik davri (4-soat)

Ilk yetuklik 20 yoshdan 40 yoshgacha. Ilk yetuklik davrida rivojlanish vazifalari. Ijtimoiy talablar yoshning xususiyatlari. Hayotiy vazifalarni tanqid bilan to’g’irlash, ilk yetuklik davrida jismoniy rivojlanish, jismoniy kuch va chidamlilik, jismoniy rivojlanish shakllari va salomatlik.

11-mavzu O’rta yetuklik davri (4 -soat)

O’rta yetuklik 40 yoshdan va yoshgacha. O’rta yetuklik davrida jismoniy rivojlanish xayot davrdagi inqiroz kognitiv rivojlanish, kognitiv malaka va vositalari, intellekt funktsialarini o’zgarishi.

12-mavzu Kechikkan yetuklik davri (4- soat)

Kechikkan yetuklik va yosh undan kiyin psixograntologiya tushunchasi qarilik ijtimoiy va psixologik muammo sifatida qarilik davrida marorofunktsional o’zgarishlar qarshilik sabablari nazariy jihatlar

.
13-mavzu Pedagogik psixologiya fanining predmeti (2 soat)

Pedagogik psixologiyaning predmeti, maqsadi va vazifalari. Pedagogik psixologiyaning fan sifatida shakllanishi.

14-mavzu Pedagogik psixologiya shakllanishi, hozirgi xolati
(2soat)

Pedagogik psixologiya shakllanishi, hozirgi xolati.

Pedagogik psixologiya – fanlararo ilmiy bilim sohasi. Pedagogik psixologiyani shakllanish tarixi.
Pedagogik psixologiyada ta‘lim muhim ob‘ekt.
Ta‘lim ko’pqirrali fenomen sifatida. Hozirgi zamon talimida o’qishning asosiy yo’nalishi. Shaxsiy faoliyati asosi sifatida .

15-mavzu Psixologiyada dars o’tish metodlari. (2 soat)

Pedagogik jarayonning tashkil etilishi.O’qitish shakllari. So’zli usullar, savol – javob usuli, hikoya qilish usuli, maktab ma‘ruzasi, ko’rgazmali usullar, amaliy usullar, kuzatish.dasturlashtirilgan o’qitish metodlari tizimi.

16-mavzu O’quv faoliyatini tashkil etish shakllari. (4 - soat)

Ta‘limni tashkil etishning asosiy shakli maktabda dars va oliy maktabdagi ma‘ruza ta‘limni tashkil etish shakli o’quv ishlari masalasi va usullariga qarab tuzilishini va modefikattsiyasini o’zgartirishi mumkin. Misol uchun, dars – konferentsiya, dialog, amaliyot va muammoli ma‘ruza, binar, ma‘ruza – telekonferentsiya va boshqalar. Maktabda darslar bilan birga boshqa tashkiliy shakllar ham qo’llaniladi (labaratoriya praktium, mustaqil uy ishi, fakultativ, to’garak).

Dars tiplari: Aralash dars tipi, yangi materiallarni o’rganish dars tipi, bilimlarni mustahkamlash ko’nikma va malakalarni shakllantirish dars tipi, umumlashtirish va tizimlashtirish dars tipi, bilim mahorat va ko’nikmalarni nazorat qilish hamda tuzatish dars tipi,
Ma‘ruza quyidagi turlari: kirish ma‘ruzasi, axborot-ma‘ruzasi, obzorli ma‘ruzasi, muammoli ma‘ruzasi, vizual-aloqa ma‘ruza, binar ma‘ruza, oldindan xatolar ko’zda tutilgan ma‘ruza, konferentsiya ma‘ruza, konsultattsiya ma‘ruza. Ma‘ruzani tashkil etish shakllari: auditoriya shakli, ma‘ruzaning maqsadlari shakli, asosiy mazmunini amalga oshiruvchi ma‘ruza shakli, ma‘ruzani tashkil yetish shakli.

17-mavzu Ta‘lim psixologiyasi (4 - soat)

O’qish haqida umumiy tushuncha. O’qish maqsadga yo’naltirilgan faoliyat. O’qish faoliyat sifatida o’quv faoliyatining tuzilishi.

18-mavzu O’zbekiston psixologlari tadqiqotlarida o’qitish muammolari (2 soat)

Ta‘lim tizimini tubdan tashkil qilish o’quv faoliyatini takomillashtirish, o’quvchi shaxsini psixologik jihatdan rivojlantirish hozirgi kunda dolzarb masala hisoblanadi. O’zbekiston psixologlaridan M.G.Davletshin, B.R.Qodirov, Ye.G’oziev, R.I.Sunnatova, S.Jalilov, F.Haydarov, Z.T.Nishonovalar tomonidan bu borada tadqiqot ishlari olib borilib ta‘lim muassasalarida o’qitish, tarbiya berish masalalari atroflicha yoritilgan.

19-mavzu Ta‘lim jarayonida tushuncha va bilimlarni

shakllantirish. (4 soat)

Bilimlarni asosiy shakllanish ilmiy tushunchalarini shakllanish usullari. Tushunchalarni shakllanish shart-sharoitlari. Bilimlarni egallash.

20-mavzu Tarbiyada differentsial yo’nalish. (2 soat)

SHaxsiy individual yo’nalish mazmuni. Psixik holat ta‘limoti samarali ta‘limni psixologik mexanizmlari.

Umumiy insoniy va milliy qadriyatlar va uning shaxs shakllanishida o’rni.
Milliy mustaqillik g’oyalari. Umuminsoniy qadriyat tushunchasi va uning tuzilishi. Shaxsda oliy qadriyatlarni shakllanishi.

21-mavzu Pedagog pedagogik faoliyati sub‘ekti sifatida (2 soat)

Pedagog pedagogik faoliyati sub‘ekti sifatida.
Pedagog kasbiy faoliyati dunyosida pedagogning shaxsiy sifatlari. Pedagog faoliyatining psixofiziologik asosi. Pedagog qobiliyatlari tuzilishi. Pedagogik faoliyat tuzilishida shaxsiy sifatlar.

22-mavzu O’qitishning interfaol metodlari

Psixologiya o’qitish metodikasi fanida interfaol usullarini ta‘lim jarayoniga qo’llashning psixologik jihatlarini mazmunan yoritishga asoslanadi. Shunga muvofiq o’qitish metodikasida o’qitishning asosiy kontseptsiyalari ishlab chiqilib interfaol usullarini qo’llanilishi asoslanadi.
Kontseptsiyalardan asosiylari quyidagilar: o’qitish uning shakllarini shakllanishi o’qituvchining faol faoliyati kontseptsiyasi, o’quv faoliyatining predmeti va natijasi faoliyatining sub‘ekti kontseptsiyasi, muvaffaqiyatli o’quv faoliyatining asosiy ko’rsatkichi kontseptsiyasi, o’quv faoliyatining kontseptsiyasi, o’quv faoliyati jarayoni kontseptsiyasi, bilish mahorat va ko’nikmalarni o’zlashtirish kontseptsiyasi.
23-mavzu Pedagogika oliy o’quv yurtlarida psixologiya o’qitish metodikasining umumiy masalalari
O’qitish maqsadlari va o’quv fani mazmuni har doim ham o’zaro bog’liqdir. Fanning mazuni bari-bir borib o’quv maqsadlarini tarkib topishiga turtki, bo’ladi. Psixologiya o’qitish maqsadlari gumanitar fan sifatida uning mazmuni, xususiyatlari bilan belgilanadi. Psixologik idrok etishning o’ziga xosligini har doim ham gumanitar bilim sohasi bilan bog’lamaydilar. Bu borada boshqa nuqtai nazarlar mavjud.

24-mavzu Psixologiya nazariy va amaliy fan sifatida

Oliy o’quv yurtlarida psixologiyani o’qitishning maqsadlari.
Talabalarni har qanday fanlarni o’rganishlaridan asosiy maqsadi hayotiy vazifalariga va amaliy masalalariga ilmiy nuqtai nazardan yondashgan holda o’rganishdir. Psixologiyani o’rganishda talaba fanni inson psixologiyasining harakatlari har bir odamning hulq atvor ko’rinishlarining xususiyatlarini tushunish va tushuntirib berish.

25-mavzu Talabalar o’quv mashg’ulotlarini nazorat qilish va

tartibga keltirish

Nazorat atamasi qo’llashga pedagogik o’quv jarayonida va pedagogik psixologiyada turlicha yondashiladi. Pedagogika nazariyasida va pedagogik amaliyotda nazorat atamasi keng va tor ma‘noda uchraydi. Keng ma‘noda nimadir tekshirish, tor ma‘noda esa, kibernetika ruhiyatidan kelib chiqib o’z-o’zini boshqarish uchun xarakterli bo’lgan teskari aloqa tamoyilidir.

26-mavzu Ta‘lim jarayonidagi muloqot va o’quv-pedagogik

hamkorlik. (4 soat)
Ta‘lim jarayonidagi muloqot va o’quv-pedagogik hamkorlik. Ta‘lim jarayonida sub‘ektning o’zaro ta‘siri. O’quv pedagogik hamkorlik. Ta‘lim jarayonida muloqot. Muloqotning jihatlari. Dialog, monolog, polilog.

Seminar mashg’ulotlari

Yosh psixologiyada ontogenez tushunchasi. Yosh va pedagogik psixologiyaning metodologik tamoyillari. Psixikani o’rganish metodlari.
Psixik rivojlanish omillari biologik tabiati. Ijtimoiy mohiyati. Ong va faoliyat birligi. Ta‘lim va tarbiyaning ta‘siri.
A.N.Leont‘ev va D.B.El‘konin bo’yicha ijtimoiy vaziyatlarni rivojlanishini va yetakchi faliyat.
Psixoanalatik an‘ana
Freyd bo’yicha psixoseksual rivojlanish, epigenetik nazariyasi E.Erikson,el‘konin bo’yicha anglash va o’z-o’zini anglashning antogenetik nazariyasi.
Go’daklik davri. Go’daklik davrida emotsional reaktsiya tiplari. Go’daklik davrida “men” hissini rivojlanishi. Go’daklik davrida rivojlanishida ota-onaning o’rni, hayotning birlamchi davri.
Ilk bolalik. Ilk bolalik davrida psixosotsial rivojlanish 3yoshdagi inqiroz rivojlanishidagi ziddiyatlar. Ijtimoiy malakalar doirasini kengayishi. Men kontseptsiyasi. Xulq-atvorning gendnr tuzilishi.
Kichik maktab yoshi. Kichik maktab yoshida “men” sistemasini va ijtimoiy statusni o’zgarishi, yangi talablar va maktabdagi muvaffaqiyat katta insonlar va tengdoshlari bilan o’zaro munosabat, axloqiy tushunchalar. Ta‘lim yetakchi faoliyati sifatida.
O’smirlik davrida psixosotsial rivojlanish o’smirlik davri xulq-atvor tiplari. Tengdoshlari, do’slari va ijtimoiy vosita qadriyatlar, ideal va xayotning shaxsiy muloqot yetakchi faoliyatiga munosabatni o’zgarishi. O’smir shaxsini shakllanishida katta insonlarni o’rni.
Ilk o’spirinlik davri psixosotsial rivojlanish tengdoshlari va ota-onalari o’rtasidagi munosabat. Ilk o’spirinlik davrida kasbiy o’z-o’zini anglash.
Ilk yetuklik davri. Ilk yetuklik davrida psixosotsial rivojlanish, shaxs, oila va ish. Oila bo’g’ini, kasbiy bo’g’in, kasbiy shakllanish, zahiradagi inqiroz, kasbiy inqiroz, kasbiy o’sishdagi inqiroz.
O’rta yetuklik davri psixosotsial rivojlanish. O’rta yetuklik davridagi ota-onalar va bolalar bilan munosabat, nabira tarbiyasi, kasbiy faoliyat hayot davomida kasbiy mavqeini baholash.
Kechikkan yetuklik davri. Psixosotsial rivojlanishi, shaxs tiplari va xulq atvor usulini almashinishi. Kasbiy faoliyat nafaqaga chiqish inqirozi. Oilaviy va shaxsiy munosabat.
O’lim va o’lim oldi davri. O’lim shaxs rivojlanishining so’ngi bosqichi, o’limga yaqinlashish bosqichlari. Qayg’u-alam va og’ir yo’qotish. Xayotning so’ngi davrlarini yakunlanishi.
Pedagogik psixologiyaga umumiy tavsifnoma. Pedagogik psixologiyaning tuzilishi. Predmetli vazifalari. Pedagogik psixologiyaning tadqiqot metodlari.
Ta‘lim jarayonida inson tomonidan individual tajribani egallanishi.
Ta‘limning ikki tomoni birligi-ta‘lim jarayonida o’qish. Ta‘lim va rivojlanish. Ta‘lim tizimida rivojlantiruvchi ta‘lim.
O’quv motivatsiyasi. O’quv faoliyatida predmetli mazmuni tashqi tuzilishi. O’zlashtirish o’quv faoliyatining markaziy bo’g’ini.
Mustaqil ta‘lim o’quv faoliyatini yuksak shakli.
Pedagogik o’zaro munosabatlarda to’siq, muloqot va pedagogik faoliyat. Muloqotdan qiynalishga tavsifnoma. Pedagogik aloqalardagi asosiy qiyinchilik sohalari.

Amaliy mashg’ulotlar

Kichik maktab yoshida maktab bilan bog’liq xavotirlanishni o’rganish.

O’smirlik davrida xarakter aktsentuatsiyasi xavotirlanish, motivatsion doirani o’rganish.
Ilk o’spirinlik davrida kasbiy shaxsiy va kasbiy o’z-o’zini anglash diagnostikasi.
Bolada ilmiy tushunchalarni shakllanishi bo’yicha darsning konspekt rejalarini qayta ishlash.
P.Ya.Gal‘perin kontseptsiyasi bo’yicha aqliy xarakatlarni bosqisma-bosqich shakllantirish yuzasidan konspekt rejalarini qayta ishlash.
Darsni psixologik tahlili.

Mustaqil ish

Darslik va o’quv qo’llanmalarining (ularning to’la ta‘minlanganligi taqdirda) boblari va mavzularini o’rganish. Tarqatma materiallar bo’yicha ma‘ruza qismlarini o’zlashtirish. O’qitish va nazorat qilishning avtomatlashtirilgan tizimlari bilan ishlash. Fanning boblari va mavzulari ustida ishlash.

Yosh va pedagogik psixologiya fanidan nazariy va amaliy mashg’ulotlar o’tish davomida talabalarniijodiy jarayonga yo’naltirish, ularni tahlil qilish, mustaqil ishlashga o’rgatish, mashqlar bajarish. Badiiy asarlarni estetik-g’oyaviy jihatdan tahlil qilish, klassik asarlar matni ustida ishlash, adabiy jarayonni kuzatib borish. Malakaviy amaliyotni o’tish chog’ida yangi texnika, jihozlar, keng ko’lamli ilmiy ish olib borishga qulay jarayonlar va texnologiyalarni o’rganish. Talabalarning ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarish bilan bog’liq holda fanning muayyan boblari va mavzularini chuqur o’rganish.

Darslik va o’quv qo’llanmalar ro’yxati

1.Abramova G.S. Vozrastnaya psixologiya: Uchebnoe posobie dlya studentov vuzov.-M.,2000.-621s.

2.Abramova G.S Prakticheskaya psixologiya: Uchebnoe posobie Yekaterinburg,1998.-365s.
3.Vallon A. Psixicheskoe razvitie rebyonka. M., 1967.-196s.
4.Vozrastnaya psixologiya: ot molodosti do starosti: Uchebnoe posobie dlya studentov i prepodavateley ucheb.zaved /M.V Gamezo, V.S Gerasimo, G.G Gorelova, L.I Orlova.M., 1999.-296s.
5.Vgotskiy L.S. Pedagogicheskaya psixologiya., M., 1991
6.Detskaya prakticheskaya psixologiya /pod red. T.D Martsinkovskoy.-M.,2000-255s.
7.Nemov R.S. Psixologiya. Ucheb. posobie dlya studentov vssh.ped.ucheb.zaved. V 2 kn. Kn 2. Psixologiya obrozovaniya. –M.,1994.-496s.
8.Zimnyaya I.A. pedagogicheskaya psixologiya: Uchebnik dlya vuzov. –M.,2002.-384s.
9.Rbalko Ye.F. Vozrastnaya i differentsial‘naya psixologiya. - L.,1990.-252s.
10.Xrestomatiya po vozrastnoy psixologii: ucheb.posobie dlya studentov./sost L.M Semenyuk pod red D.I Fel‘dshteyna. -M.,1994-254s.
Qo’shimcha adabiyotlar:
1.A.V.Petrovskiy. "Yosh psixologiya va pedagogik psixologiya". M.1979 yil.
2."Umumiy psixologiya, yosh psixologiya va pedagogik psixologiya" kursi. 1982 yil.
3.V.A.Krutetskiy. "Pedagogik psixologiya asoslari"
T. "O’qituvchi".
4.V.A.Krutetskiy. "Uquvchilarning ta‘lim va tarbiyasi psixologiyasi. 1976 yil.
5.E.Goziev. "Psixologiya" T. 1994 yil.
6.M.V.Voxidov. "Psixologiya" T. 1981 yil.
7.M.G.Davletshin taxriri ostida "Yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiya" T. 1974 yil.
8.SH.Baratov. "O’quvchi shaxsini urganish usullari". T. "O’qituvchi". 1995 yil.
9.Turaxonova R. "6 yoshli bolalarning psixologik xususiyatlari". T. "O’qituvchi" 1990 yil.
10.A.I.SHcherbakov taxriri ostida. "Yosh psixologiyasi va pedagogik-psixologiyadan praktikum". T. "O’qituvchi" 1991 yil.
11.M.G.Davletshin. "Zamonaviy maktab o’qituvchisining psixologiyasi". T.