Fanidan o‘quv uslubiy majmua

3,5-rasm. Gorelkalarning joylashish sxemasi.

O‘rtacha quvvatli qozon qurilmalari uchun asosan gorelkalar o‘txonaning old tomoniga va qarama-qarshi ikki tomonga yirik qozon qurilmalarida esa burchagiga joylashtiriladi. Gorelkalar o‘txonaning shipiga kamdan-kam hollarda o‘rnatiladi.

Uyurmali o‘txonalar maydalangan ko‘mirni hamda mazutni yoqish uchun mo‘ljallangan . Maydalangan ko‘mir havo bilan birga uyurmali kamera 1 ga beriladi. Kameraga yana yon tomondan ikkilamchi havo beriladi, u 100 m/s tezlik bilan kiradi. Kamerada yonish mahsulotlarining aylanuvchan oqimi hosil bo‘lib, bu oqim yoqilg‘ining yirik donalarini kamera devorlariga otadi va ular bu yerda qizigan havo oqimlari ta’sirida gazga aylanadi.

3,6– rasm. Uyurmali o‘txonaning sxemasi.
a – gorizontal uyurmali o‘txona; b – vertikal uyurmali o‘txona.
Uyurmali kameradan yonish mahsulotlari yoqilg‘ining yonib bo‘lmagan zarralari bilan birga butunlay (oxirigacha) yonish kamerasi 2 ga, keyin radiatsion soha 3 ga o‘tadi. Suyuq shlak tomchilari shlak tutib qoladigan to‘plam 4 ga yopishib qoladi va undan oqib shlak vannasi 5 ga o‘tadi.
Uyurmali o‘txonalarning afzalliklari quyidagilardir:

1. 
   Yoqilg‘ining kam ortiqcha havo (1,05–1,1) bilan yonishi, bu hol issiqlikning chiqib ketayotgan gazlar bilan isrof bo‘lishini kamaytiradi;
   
2. 
   Maydalangan ko‘mirda (changsimon ko‘mir o‘rniga) ishlash mumkin;
   
3. 
   Yoqilg‘ini kuli o‘txonada 80 – 90 % ushlab qolinadi.
   

Kamchiliklariga quyidagilar kiradi:

1. 
   Namligi ko‘p bo‘lgan ko‘mirlarni va uchuvchan moddalar kam chiqadigan ko‘mirlarni yoqish qiyin.
   
2. 
   Puflash uchun energiya ko‘p sarf bo‘ladi.
   

O‘txona qurilmalarining issiqlik-texnikaviy ko‘rsatkichlari.

O‘txona bo‘shlig‘ining solishtirma issiqlik kuchlanishi o‘txona ishini tavsiflaydigan asosiy kattalik hisoblanadi. Shu kattalikka asosan o‘txonani loyixalash va qurish masalalari yechiladi, hamda uning ishining samaradorligi aniqlanadi. Bu kattalik Q/V_o‘ nisbat bilan ifodalanadi va 1m³ o‘txona bo‘shlig‘ida vaqt birligi ichida ma’lum bir miqdorda yoqilg‘i yoqilganda ajralib chiqqan issiqlik miqdoriga teng.

Q_V= Q/V_o‘ =Q_q /V_O‘ [Vt/m­³] (3.1)

Bu yerda -yoqilg‘ining sarfi, kg/s; Q_qⁱ-quyi yonish issiqligi,kJ/kg.
Agar Q_v ning qiymati amalda aniqlangan ma’lum bir qiymatdan katta bo‘lsa, u holda o‘txonadagi yoqilg‘i to‘liq yonmaydi. Qozon qurilmalarini ishlatish tajribasi shuni ko‘rsatadiki, turli xil yoqilg‘i, va yondirish usullari va o‘txona turlari uchun Q_v ning qiymati keng oraliqda o‘zgaradi. Masalan, qo‘lda xizmat ko‘rsatiladigan qatlamli o‘txonalar uchun Q_v=290350 kVt/m³, mexanizatsiyalashgan qatlamli o‘txonalar uchun Q_v=290465 kVt/m³, kamerali o‘txonalarda ko‘mir changi yoqilganda Q_v=145230 kVt/m³, Q_v=230460 kVt/m³, qatlamli o‘txonalar uchun o‘txona ishining jadalligini tavsiflovchi yana bir kattalik cho‘g‘donning solishtirma issiqlik kuchlanishi kiritilad
Q_R=Q/R=Q_qⁱ , (3.2)

Bu yerda Q_R-cho‘g‘donning to‘liq yuzasi, m². Bu kattalik, 1 m² yonish yuzasida vaqt birligi ichida ma’lum bir miqdordagi yoqilg‘i yonganda ajralib chiqqan issiqlik miqdoriga teng. Q_Rkattalikyoqilg‘ituriga, uningbo‘laklarikattaligiga, kulmiqdorigavashukabilargabog‘liqbo‘ladivakengoraliqda – 3501100 kVt/m²o‘zgaradi.