Fanidan O‘quv metodik majmua

 
Tаyanch so’zlаr: 
Fаvqulоddа vаziyat, yashirin хаvf, pаtеntsiаl хаvf, tаbiiy оfаt, tехnоgеn, 
аntrоpоgеn, lоkаl, rеgiоnаl, glоbаl, hаlоkаt, epidеmiya. 
Nаzоrаt sаvоllаri 
1. Favqulоddа hоlаt nimа? 2. Fаvqulоddа hоlаtlаr qаndаy ko’rinishlаrgа bo’linаdi? 
3. Tаbiiy fаvqulоddа hоlаtlаrgа misоllаr kеltiring? 4. Tехnоgеn hаlоkаtlаr nimа? 
5. Ekоlоgik fаvqulоddа hоlаt nimа? 6. Хаvf nimа vа ulаr qаndаy ko’rinishlаrdа bo’lаdi? 
7. Qаndаy fаvqulоddа hоlаtlаr rеgiоnаl bo’lаdi? 8. Glоbаl fаvqulоddа hоlаtlаrni tushuntiring? 
 
11- Ma’ruza: Zilzila va undan ogohlantirish, muhofazalanish tadbirlari 
Reja: 
1. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 27 oktabrdagi “Texnogen, tabiiy 
va ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlarning tasnifi to‘g‘risida”gi 455-son qarorining mohiyati. 
2.Zilzila va zilziladan ogihlantirish, muhofazalanishning maxsus tadbirlari. 
3. Zilzila kuchini aniqlash shkalasi (ballarda). 

---

72 
 
1. 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 27 oktabrdagi 455-son 
“Texnogen, tabiiy 
va ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlarning tasnifi to‘g‘risida”
giqarorining mohiyatiga ko’ra,
Favqulodda vaziyatlar ularning vujudga kelish sabablariga (manbalariga) ko‘ra tasnif qilinadi va ular ushbu 
vaziyatlarda zarar ko‘rgan odamlar soniga, moddiy zararlar miqdoriga va ko‘lamlariga (hududlar chegaralariga) 
qarab lokal, mahalliy, respublika va transchegara turlariga bo‘linadi. 
Favqulodda vaziyatlar
texnogen, tabiiy va ekologik
turlarga bo‘linadi.
I. 
 
Texnogen tusdagi favqulodda vaziyatlar o‘z navbatida qo‘yidagicha tasniflanadi: 
1) Transport avariyalari va halokatlari: 

ekipaj a’zolari va yo‘lovchilarning o‘limiga, havo kemalarining to‘liq parchalanishiga yoki qattiq 
shikastlanishiga hamda qidiruv va avariya-qidiruv ishlarini talab qiladigan 
aviahalokatlar; 

yong‘inga, portlashga, harakatlanuvchi tarkibining buzilishiga sabab bo‘lgan va temir yo‘l 
xodimlarining, halokat hududidagi temir yo‘l platformalarida, vokzallar binolarida va shahar imoratlarida 
bo‘lgan odamlar o‘limiga, shuningdek tashilayotgan kuchli ta’sir ko‘rsatuvchi zaharli modda (KTKZM)lar 
bilan halokat joyiga tutash hududning zaharlanishiga olib kelgan 
temir yo‘l transportidagi halokatlar va 
avariyalar
(ag‘darilishlar); 

portlashlarga, yong‘inlarga, transport vositalarining parchalanishiga, tashilayotgan KTKZMlarning 
zararli xossalari namoyon bo‘lishiga va odamlar o‘limi (jarohatlanishi, zaharlanishi)ga sabab bo‘ladigan 
avtomobil transportining halokati va avariyalari,
shu jumladan 
yo‘l-transport hodisalari; 

odamlarning o‘limiga, shikastlanishiga va zaharlanishiga, metropoliten poyezdlari parchalanishiga 
olib kelgan metropoliten bekatlaridagi va 
tunnellaridagi halokatlar, avariyalar, yong‘inlar; 

gaz, neft va neft mahsulotlarining (avariya holatida) otilib chiqishiga, ochiq neft va gaz 
favvoralarining yonib ketishiga sabab bo‘ladigan 
magistral quvurlardagi avariyalar.