Fanidan O‘quv metodik majmua

J = P
2
/ρ · C
bu yerda: 
J – 
tovush intensivligi, vt/; 
P –
tovush bosimining miqdori, Pa; 
ρ – 
muhit zichligi kg/m
3
;
C – 
tovush tezligi, m/s.
 
Tovush to`lqinlarining 20
0
S haroratli muhitidagi tarqalish tezligi 343 m/s, po`latda 5000 m/s, betonda 
4000 m/s. ga teng. 
Mashina va uskunalarda, kommunikatsiya va qurilmalarda mexanizatsiyalarning harakatdagi 
qismlarining nosozligi sababli, suyuqlik va gazlar quvurlar orqali bosim ostida o’zatilganda paydo bo’ladigan 
qisqa to`lqinli tebranishlar 
titrash deb ataladi. 
Titrash quyidagi ko`rinishda ifodalanadi: 

---

54 
-titrash chastotasi 
f
(Gts); -titrash amplitudasi 
A
(mm); -titrash tezligi 
V
(mm/s); -titrash tezlanishi 
w
(mm/s
2
). 
Titrash uskuna, jihoz va kommunikatsiyalarning mexanik mustahkamligini va germetikligini 
sifatsizlanishiga olib kelishi va har xil avariyalarning sababchisidir. 
Titrash ta`sirida inson tanasidagi a`zolarning funktsional holatlarini ishdan chiqishi, markaziy asab, 
yurak va qon aylanish tizimida hamda harakatlanish a`zolarida salbiy o`zgarishlar sodir bo’ladi. Uning za-rarli 
ta`siri charchash, boshning, panja va suyak bug’inlarining og’rishi, haddan tashqari asabiylashish va harakat 
faoliyatining buzilishi bilan namoyon bo’ladi va ayrim hollarda tebranish kasalligining rivojlanishiga olib 
keladi. Uning og’ir shakllari, mehnat qobiliyatining qisman yoki butunlay yo`qolishiga olib keladi. Shovqin va 
titrashning ish joylarida ruxsat etilgan darajalari SanPiN N0067-96 berilgan. 
Ishlab chiqarishda dastgoh, mashina va qurilmalarning ishlashi natijasida shovqin va titrashlar yo’zaga 
keladi. Bunga asosiy sabablar: detal va qismlarning bir-biriga urilib ishlashi, ishqalanib ishlashi, bir-biriga 
nisbatan harakatlanishi, katta tezlikda harakatlanib havo molekulalarini katta tezlik bilan harakatlantirishi va 
hokazo. Bular inson organizmiga ta’sir ko‘rsatib, asosan asab tizimlari va eshitish organlarini, suyak 
to‘qimalarini kasallantiradi.