Fanidan o‘quv – uslubiy majmua

Ananaviy o‗qitish modeli 
Interfaol o‗qitish metodi 
Afzalliklari 
Kamchiliklari 
Afzalliklari 
Kamchiliklari 
O‗qitishning 
tizimliligi 
Mashg‘ulotlarning 
bir qolipliligi,bir 
xilligi 
O‗qitish 
mazmunini yaxshi 
o‗zlashtirishga 
olib kelishi 
Ko‗p vaqt talab 
etilishi 
                                                           
8
 Maktabgacha ta’lim muassasalari uchun modullar T-2012 y ikkinchi nashr 126 b 
 

---

O‗quv 
materiallarini 
tartibli izchil 
berilishi 
Mashg‘ulot 
jarayonida faqat 
dastlabki yo‗nalish 
beriladi, keyingi 
darajalar uy 
vazifasiga 
beriladi. 
O‗z vaqtida 
aloqalarning 
taminlanishi 
Bolalarni har doim 
ham keraklicha 
nazorat qilish 
imkoniyatining 
pastligi 
Ommaviy 
o‗qitishda 
resurslarning 
oqilona harajati 
Ishtirokchilarning 
sustligi va 
mustaqillikning 
yo‗qligi 
Tushunchalarni 
amaliyotga qollash 
uchun sharoit 
yaratish 
Juda murakkab 
mazmundagi 
material 
o‗rganilganda ham 
tarbiyachi rolining 
past bo‗lishi 
Tarbiyachi 
shaxsining doimiy 
emotsional tasiri 
Ishtirokchilar 
o‗zaro muloqotdan 
Ajratiladi, nutqiy 
faoliyat sust 
O‗qitish 
metodlarining turli 
xil ko‗rinishlari 
taklif etilishi 
 
Tashkiliy puxtalik 
Sust qayta 
bog‘lanish 
Mativatsiyaning 
yuqori darajada 
bo‗lishi 
 
Ma‘lum 
ko‗nikmalarga ega 
bo‗lgan va aniq 
tushunchalarni 
o‗rgatishda 
foydalidir 
O‗rta me‘yorda 
yondashuv 
O‗tilgan 
materialning esda 
yaxshi saqlab 
qolinishi 
 
Pedagog 
tomonidan o‗qitish 
jarayoni va 
o‗qitish 
muhitining yuqori 
darajada nazorat 
qilinishi 
Bola sust 
ishtirokchi bo‗lib 
qoladi 
Muloqotga 
kirishish 
ko‗nikmasi 
takomillashadi 
 
Vaqtdan unumli 
foydalanish 
Bolada 
mativatsiya 
vujudga kelmaydi 
O‗z-o‗zini 
baholashning 
o‗sishi 
 
Aniq ilmiy 
bilimlarga 
Bola pedagog 
bilan o‗zaro 
Mustaqil 
fikrlaydigan bola 
 

---

tayanadi 
munosabatga kira 
olmaydi 
shakllanadi 
 
Eslab qolish 
darajasi hamma 
bolada bir xil 
bo‗lmaganligi 
sababli guruh 
bo‗yicha 
o‗zlashtirish 
darajasi past 
bo‗lishi mumkun 
Mavzuning 
mazmunini 
o‗zlashtiradi, 
tanqidiy va 
mantiqiy 
fikrlashni 
rivojlantiradi 
 
 
Mustaqil o‗rganish 
va yechimlar 
qabul qilish uchun 
sharoit 
yaratilmaydi 
Muammoni 
yechish 
ko‗nikmalarining 
shakillanishi 
 
 
Interfaol  («inter»-  bu  o‗zaro,  «akt»-  harakat  qilmoq)-  o‗zaro  harakat 
qilmoq  yoki  kim  bilandir  suhbat,  muloqot  tartibida  bo‗lishni  anglatadi. 
Boshqacha  aytganda,  o‗qitishning  interfaol  uslubiyotlari  -  bilish  va 
kommunikativ  faoliyatni  tashkil  qila  bilishning  maxsus  shakli  bo‗lib,  unda 
ta‘lim oluvchilar bilish jarayoniga jalb qilinadilar, ular biladigan va o‗ylayotgan 
narsalarni  tushunish  va  fikrlash  imkoniyatiga  ega  bo‗ladilar.  Interfaol 
mashg‘ulotlarda  tarbiyachining  o‗rni  qisman  tinglovchilarning  faoliyatini  dars 
maqsadlariga yo‗naltirishga olib keladi. Bu uslublarning o‗ziga xosligi shundaki, 
ular faqat pedagog va tinglovchilar birgalikda faoliyat ko‗rsatishi orqali amalga 
oshiriladi. Bunday pedagogik hamkorlik jarayoni o‗ziga xos xususiyatlarga ega 
bo‗lib, ularga:  
–
 
pedagoglarning  jarayonga  bo‗lgan  qiziqishlarining  doimiyligini 
ta‘minlashi; 
–
 
mustaqil  ravishda  har  bir  masalaga  ijodiy  yondashgan  holda 
kuchaytirilishi; 

---

–
 
pedagoglarning  hamkorlikdagi  faoliyatini  doimiy  ravishda  tashkil 
etishlari kiradi. 
Mana  shunday  vazifalarni  amalga  oshirishda  yangi  interfaol  va 
noan‘anaviy  pedagogik  texnologiyalar  juda  qo‗l  kelishini  tadqiqotchilar 
tomonidan  maktabgacha  ta‘lim  muassasalarida  o‗tkazilayotgan  ko‗pgina 
pedagogik tajribalarning natijalari tasdiqlamoqda.  
Bola  tug‘ilgan  kundan  boshlab,  uni  maktabgacha  bo‘lgan  davrda  har 
tomonlama  yetuk,  barkamol  etib  tarbiyalash  qonuniyatlarini  o‘rganish 
maktabgacha  ta‘lim  pedagogikasining  mavzuidir.  U  maktabgacha  ta‘lim 
muassasalari  va  oilaning  tarbiyaviy  ta‘sir  ko‘rsatishi,  maktabgacha  ta‘lim 
muassasasi  va  maktab  ishidagi  aloqadorlikni,  bolalarni  maktabda  o‗qishga 
tayyorlashni ta‘minlab, ijtimoiy maktabgacha tarbiya sharoitida tarbiya va ta‘lim 
berish ishlarining vazifalarini, tamoyillarini, mazmunini, metodlarini, shakllarini 
va uni tashkil etishni ishlab chiqdi. Maktabgacha ta‘lim tizimida uning ajralmas 
qismi bo‘lib shakllandi.  
Maktabgacha  ta‘lim-tarbiyaning  nazariyasi  va  amaliyoti  maktabgacha 
yoshdagi  bolalarga  har  tomonlama  tarbiya  berishning  maqsadi,  bolaning 
imkoniyatlari  va  uni  ilk  yoshdan  boshlab  tarbiyalashning  roli,  maktabgacha 
tarbiyani hayot, zamon bilan bog‘lab olib borishning zarurligi, bola shaxsining 
shakllanishida ijtimoiy muhitning hal qiluvchi ahamiyatiga egaligiga asoslanadi. 
Hozirgi  kunda  turli  xil  multimediali  ta‘lim  vositalarini  ishlab  chiqish  va 
ularni  ta‘lim-tarbiya  jarayoniga  tatbiq  etish  jadal  rivojlanayapti.  MTMlari 
ta‘lim-tarbiya  jarayonida  ulardan  foydalanish  metodikasi  ishlab  chiqilmagani 
uchun  tarbiyachi-pedagoglar  multimedia  vositalarini  multimedia  texnologiyasi 
sifatida  qabul  qilmoqdalar.  Shuni  ham  ta‘kidlab  o‗tish  kerakki,  multimedia 
vositalarini  ishlab  chiqaruvchi  maxsus  muassasadan  tashqari,  har  bir  MTM 
tarbiyachilarining  o‗zlari  tayyorlashi  mumkin  bo‗lgan  dasturli  va  rolli 
multimedia vositalarini qo‘llash mumkin. 

---

Maktabgacha ta‘lim muassasalarida foydalaniladigan multimediali ta‘lim 
vositalarini ikki turga bo‗lish mumkin:  
1.
 
Monitor  ekranida  to‗g‘ridan-to‗g‘ri  bilim  berishga  mo‗ljallangan 
vositalar. 
2.
 
Ko‗rgazmali qurol. 
Odamzod  har  daqiqa  sezgi  a‘zolari  orqali  axborot  yig‘ib  fikr  qilish  va 
xayotiy  muammolarni  hal  qilish  choralarini o‗ylab  topib  amalga  oshirish  bilan 
kun ko‗radi. Insonlar qayerda bo‗lmasinlar,  bugungi kun  zamon talabiga mos 
ravishda  malakasini  oshirib,  yangi  ma‘lumotlar  bilan  bilim  bazasini  yangilab 
borishi kerakligini taqozo etmoqda. 
O‗rganilayotgan  muammoning  ilmiy  amaliy  ahamiyati  shundan  iboratki, 
maktabgacha yoshdagi bolalarni mashg‘ulotlar jarayoniga qiziqishlarini oshirish 
va mavzuni mustaqil o‗zlashtirish samaradorligini va ahamiyatini shakllantirish. 
Informatika  fanini  o‗qitishda  multimedia  tizimi  haqida  tushincha  berish, 
multimedia  vositalaridan  foydalanib  bilim  olishning  ahamiyati,  uning  yaxshi 
taraflarini aytib o‘tish lozim.
9
 
Multimediali  o‗rgatuvchi  dasturlar  matn,  grafika,  video,  tovush  va 
animatsiyalarni o‗zida tutadi. ya‘ni kompyuterga yozilgan maxsus dasturni ishga 
tushiradi. Bu dasturlar asosan fanning nazariy bo‗limidan, amaliy mashg‘ulotlari 
va nazoratlardan iborat bo‘lishi mumkin. Bunday dasturlar orqali olingan bilim 
xotirada  ko‗p  vaqt  saqlanadi  va  kerak  bo‗lganda  amalda  qo‗llanish  imkonini 
beradi. 
Maktabgacha  ta‘lim  muassasalarida  multimedia  texnologiyasiga 
asoslangan  kompyuterli  ta‘limning  asosiy  maqsadlaridan  birinchisi  bolalarni 
maktab  ta‘limiga  tayyorlashdan  iboratdir.  Shuning  uchun  mashg‘ulot  shakli, 
mazmuni,  o‗tkazish  metodikasi  va  baholash  mezonini  ishlab  chiqish  muhim 
ahamiyatga ega. Ikkinchidan, ba‘zi MTMlarda kampyuterlar bilan ta‘minlangan 
bo‗lsa-da,  ulardan  ta‘lim-tarbiya  jarayonida  foydalanish  metodikasi  ishlab 
                                                           
9
 Bola saxsini rivojlantirish dolzarb muammolari T-2008 y maqolalar to‗plami 

---

chiqilmagan.  Shuning  uchun,  MTM  sharoitida  kompyuterdan  ta‘lim-tarbiya 
jarayonida  foydalanish  metodikasini  ishlab  chiqish  dolzarb  masalalardan 
hisoblanadi.  Yuqorida  ta‘kidlanganidek,  mashg‘ulot  mobaynida  multimedia 
texnologiyasidan  foydalanganda  u  yoki  bu  materialni  o‗rganishda  vaqtni  tejash 
hisobiga ta‘lim mazmuni chuqurlashtiriladi va kengaytiriladi.  
Maktabgacha  ta‘lim  muassalarida  an‘anaviy  usulda  ta‘lim-tarbiya 
berishning  shakli,  mazmuni  va  metodi  ko‗pgina  adabiyotlarda  bayon  etilgan. 
Jumladan, ushbu masalada P.Yusupovaning «Maktabgacha ta‘lim pedagogikasi» 
da keng yoritib berilgan. P.Yusupova ta‘lim shakli to‗g‘risida shunday yozadi: 
«Ta‘lim shakli deganda, ta‘lim beruvchi pedagog va bolalarning maxsus tashkil 
etilgan faoliyati tushuniladi va kun tartibida ma‘lum bir vaqtda o‗tkaziladi»
10
. 
Adabiyotlarda,  MTM  ta‘lim  metodlari  bo‗yicha  ham  qator  fikrlar 
bildirilgan.  Metod  -  ta‘lim  beruvchi  va  ta‘lim  oluvchilarning  maqsadli  ta‘lim-
tarbiya vazifalarini hal etishga yo‗naltirilgan o‗zaro bog‘liq faoliyatlarning izchil 
usullar tizimidir.