Fanidan O’quv – uslubiy majmua

Observatoriya tarixi. 1908-yilda V.L.Vyatkin arxeologik qazuv ishlariga
kirishadi, bu arxeologik qazuv ishlari 1908, 1914 va 1946-1948-yillarda ham olib
borilgan. Tekshiruvlarda observatoriyaning binosi aylana shaklda (radiusi 40

metrdan ortiq bo‘lganligi aniqlanadi. 1908-yilda observatoriya asbobining yer osti

qismi sekstant (kvadrant) topiladi, 1914-yilda uning ustiga g‘ishtli bino qurilib,

uning vayron bo‘lishidan saqlab qolish chorasi ko‘rildi. Sekstant (kvadrant)dan

tashqari katta zal, bir necha yo‘laklar, katta bo‘lmagan kabinetlar joylashgan

rasadxona binosi ssilindrik shaklda bo‘lib, Boburning ma’lumoticha balandligi 30

metr, binoning devorlari sirli koshinlar bilan qoplangan.

Observatoriya haqida to‘laroq ma’lumotlarni XV asr tarixchisi Abdurazzoq

Samarqandiy beradi. U Hirotda yashab, Ulug‘bek hayot paytida Samarqandda bir

necha marta bo‘lgan. Abdurazzoq Samarqandiyning yozishicha, observatoriyaning

devorlarida osmon jismlari (sfera) gradus, daqiqa, soniyalar bilan tasvirlangan.
Rasadxona astronomik sxema va xaritalar, dunyo geografiyasining iqlimlar tasviri:

tog‘lar,

cho‘l

va

dengizlar,

to‘qqiz
sayyoralarning
modellari,
yulduz

turkumlarining xaritalari, yer sharining tasviri tushirilgan globusi bo‘lgan.

Observatoriyada aniq vaqtni belgilaydigan soat bo‘lgan. Shuningdek, rasadxonada

qimmatli ilmiy qo‘lyozmalar bo‘lib, ularning taqdiri hozirgacha ma’lum emas.

Observatoriya qurilishining muddatlari haqida 2 xil ma’lumot bo‘lib, biri

XIX asrning «Samariya» tarixiy asariga asoslangan 1424-1428-yillar beriladi.

Mirzo Ulug‘bek davri tarixchisining ma’lumoticha 1417-1420-yillar beriladi. Shu

davrda

Ulug‘bekning farmoniga binoan Samarqand va Buxoroda madrasalar

qurilgan.