Фанидан маърузалар тўплами

Буйрак жоми, косачалар ва сийдик найи.

Буйрак сўрғич сохасидаги foramina papillaria орқали чиқадиган иккиламчи сийдик кичик ва катта косачалар, буйрак жоми орқал сийдик найига йўналади.

Кичик косачалар - calyces renales minores - хар бир буйракдa 8-9 та бўлади. Кичик косача деворининг бир қисми 1-2 та буйра пирамидасининг сўрғич сохасини қоплайди. Иккинчи девори эса катт косачаларга - calyces renales majores га давом этади. Катта косачалар кўпинча иккита (юқориги ва пастки) бўлади. Катта косачала эса буйрак жоми - pelvis renalis - ни хосил этишда қатнашади.
Сийдик найи - ureter - буйрак жомидан бошланиб, сийдик қопчасининг тубигача давом этади.
Сийдик найи қорин бўшлиғининг орқа девори сохасида жойлашга экстроперитонеал аъзодир. Унинг узунлиги 30 см, ички диаметри 4- мм. Сийдик найининг кичик чаноққа кириш сохасигача (linea terminalis гача) бўлган қисмини - қорин қисми - pars abdominalis, кичик чаноқ бўшлиғидиги қисми - pars pelvina дейилади.
Сийдик найининг қуйидаги торайган сохалари бўлади : 1) бўйрак жомининг сийдик найига ўтиш сохасида; 2) сийдик найининг қорин қисмида, чаноқ қисмига ўтиш сохасида; 3) сийдик найининг чаноқ қисми бўйлаб; 4) сийдик найининг сийдик пуфаги девори сохасида.
Буйрак жомлари, косачалар ва сийдик найининг девори уч қаватдан тузилган : 1) ташқи қават - tunica adventitia; 2) икки қават мушак толаларидан ташкил топган tunica muscularis; 3) ички шиллиқ қават - tunica mucosa.

Cийдик пуфаги - vesica urinaria.

Cийдик пуфаги - vesica urinaria - 500-700 мл хажмга эга, бў холда кичик чаноқ бўшлиғида жойлашади. Сийдик йиғилиши натижасида, сийдик пуфаги қорин бўшлиғига кўтарилади.

Қопчанинг туби - fundus vesicae - орқа ва паст тарафга йўналган бўлади. Бўйин қисми - cervix vesicae - сийдик чиқарув найига давом этади. Қорин олдинги девори сохасида жойлашган учи apex vesicae билан туби - fundus орасида сийдик қопчасининг танаси - corpus vesicae жойлашади. Сийдик қопчасининг учидан, қори олдинги деворининг ички юзаси бўйлаб, киндик сохасигача lig. umbilicale medianum йўналади.
Сийдик қопчасининг ташқи юзаси tunica serosa қавати била ўралган. Унинг остида tunica muscularis бўлиб, ташқи бўйлама, ўрта - кўндаланг, ички бўйлама ва кўндаланг тутамлардан ташкил бўлади. Бу мушаклар силлиқ мушак толаларидан хосил бўлиб, уларнин умумий вазифаси сийдикни пуфакдан чиқариш бўлганлигидан - толаларни - сийдик чиқарувчи мушаклар - m. detrusor urinаe дейилади. Сийдик чиқарув тешиги - ostium urethrae internum - сохасида халқасимои мушак толалари яхши ривожланган бўлиб m. sphincter vesica мушагини ташкил этади. Мушак толаларининг остида шиллиқ ости қават - tela submucosa яхши тараққий этган. Бу қават қопчанинг учбурчакли юзаси - trigonum vesicae - сохасида учрамайди (бу сохад ички шиллиқ қават мушак қавати билан бирлашади). Сийдик қопчанин учбурчакли сохаси иккита сийдик найининг тешиги - ostia uretere - хамда битта сийдик чиқарув найининг тешиги - ostium urethra internum орасида жойлашади. Сийдик пуфагининг ички юзаси - шилли44 қават - tunica mucosa дейилиб, бу сохада glangulae vesicalis безлари учрайди. Шиллиқ қават пуфакнинг бўш холатида бурмалар била қопланган бўлади.