Fanidan m a ‘ ruzalarmatn I

3. Vant- Goff qoidasi. 4. Kimyoviy reaksiyaning faollanish energiyasi va unga ta’sir etuvchi omillar.
Reaksiya tezligining haroratga bog’liqligi. Vant-Goff qonuni. Kimyoviy reaksiya tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalar zarrachalari o’rtasidagi to’qnashuvlar soniga bog’liq bo’ladi. Ma’lumki, harorat oshirilganda, zarrachalarning harakatchanligi ortadi. Natijada to’qnashuvlar soni ham ortadi. Demak, reaksiyaning tezligi harorat ko’tarilishiga proporsional ravishda ortadi.
Molekulalarning to’qnashishi natijasida yangi modda hosil bo’lishi uchun zarur bo’lgan qo’shimcha energiya ayni reaksiyaning aktivlanish energiyasi deyiladi. Aktivlanish energiyasiga ega bo’lgan molekulalar aktiv molekulalar deyiladi. Harorat ko’tarilishi bilan aktiv molekulalar soni ortadi.
Vant-Goff qonuni:
Harorat har 10C ortganda kimyoviy reaksiya tezligi 2-4 marta ortadi.

bu yerda: , - reaksiyaning tegishlicha boshlang’ich (t₁) va oxirigi (t₂) temperaturadagi tezliklari;

 - reaksiya tezligining temperatura koeffitsenti. U reaksiyaga kirishayotgan moddalarning temperaturasi 10 ko’tarilganda reaksiyaning tezligi necha marta ortishini ko’rsatadi.
Misol: Reaksiya 298^OK.da 32 min. davomida tugaydi. Agar reaksiyaning temperatura koeffitsenti 4 ga teng bo’lsa, shu reaksiya 348^OK.da necha minutdan keyin tugaydi? Temperatura 298^OK.dan 348^OK.ga ko’tarilganda Vant-Goff qoidasiga ko’ra reaksiyaning tezligi:

marta ortadi.

Binobarin, agar bu reaksiya 298^OK.da 32 min.da tugasa, 348^OK.da u 1,8 sek.da tugaydi (32 min:1024 = 0,03 min = 1,8 s). Vant-Goff qoidasi taqribiy bo’lib, uni reaksiya tezligiga temperaturaning ta’sirini taxminiy baholash uchungina tatbiq etish mumkin.

КИМЕВИЙ РЕАКЦИЯЛАР ТЕЗЛИГИНИНГ КОНЦЕНТРАЦИЯГА БОҒЛИКЛИГИ.

Массалар таъсири қонунига асосан, реакцияларнинг тезлиги факат реакцияга киришаетган суюк ёки газ моддалар концентрациясининг кўпайтмасига тўғри пропорционал бўлади:

2NО_(г) + O_2(г) = 2NO_2(г) - гомоген реакция
4Аl_(к) + 3O_2(г) = 2А1₂O_3(к) - гетероген реакция

Бу реакциянинг тезликлари массалар таъсири қонунига кўра қуйидагича ифодаланади:

К - реакцияларнинг тезлик константалари
[NО] ва [O₂] - NO ва O₂ ларнинг концентрацияси.
2,3 - дастлабки моддалар формуласи олдига куйилган стехиометрик коэффициентлар.