Fani bo’yicha O’quv-uslubiy majmua

1.3.Buxgalteriya hisobining asosiy tamoyillari (printsiplari)
Moliyaviy hisob umumiy tamoyillarga tayanadi, bular: Buxgalteriya hisobini ikkiyoqlama yozuv usulida yuritish, aniqlik, mazmunning shakldan ustunligi, ko’rsatkichlarning qiyoslanuvchanligi, moliyaviy hisobotning betarafligi va h.k. Bu tamoyillarga korxona xodimlari bilan bir qatorda davlat idoralari vakillari ham amal qiladilar.
Boshqaruv hisobining asosiy tamoyillari esa hisobni ikkiyoqlama yozuv usulida yuritish, uzluksizlik, aniqlik, hisoblash, ehtiyotkorlik, ko’rsatkichlarning qiyoslanuvchanligi va h.k. hisoblanadi.
1998 yil 26 iyulda O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan N 17-07/86-son bilan tasdiqlangan “Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etish uchun kontseptual asos” nomli buxgalteriya hisobining milliy standartiga muvofiq hisob tamoyillarga quyidagilar kiradi:
Hisoblash
Ikkiyoqlama yozuv usulida hisob-kitobni yuritish
Uzluksizlik
Xo’jalik operatsiyalarini, aktivlar va passivlarni pul bilan baholash
Ishonchlilik
Extiyotkorlik
Mazmunining shakldan uzunligi
Ko’rsatkichlarning qiyosiyligi
Moliyaviy hisobotdagi betaraflik
Hisobot davrida daromadlar bilan xarajatlarning muvofiqligi
Aktivlar va majburiyatlarning haqiqiy bahosi
Tushunarlilik
Ahamiyatlilik
Jiddiylik
Xaqqoniy va xolis taqdim
Tugallanganlik
Izchillik
O’z vaqtida taqdim etish
Har bir tamoyilni alohida ko’rib chiqamiz.
HISOBLASh. Daromadlar va xarajatlar buxgalteriya hisobida e’tirof etiladi va kelgan davrda tushishi yoki paydo bo’lishiga qarab (pul mablag’larini olish yoki to’lash asosida emas) moliyaviy hisobotlarda aks ettiriladi.
IKKIYOQLAMA YOZUV USULIDA HISOB-KITOBNI YuRITISh. Ikkiyoqlama yozuv usulida hisob-kitobni yuritish deganda shu narsa tushuniladiki, xo’jalik yurituvchi sub’ektlar ikkiyoqlama yozuv tizimi asosida buxgalteriya operatsiyalarini qayd etishi kerak, ikkiyoqlama yozuv shundan iboratki, bitta operatsiya bo’yicha bitta summaning o’zi buxgalteriya hisobining ikkita hisobvaraqlarida - bittasining debetida va boshqasining kreditida aks ettiriladi.
UZLUKSIZLIK. Xo’jalik yurituvchi sub’ekt uzluksiz ishlaydigan, ya’ni belgilangan kelajakda ishlashni davom ettiradigan sub’ekt deb hisoblanadi. Uning o’z faoliyatini tugatish yoki faoliyat ko’lamini ancha qisqartirish niyati ham, zarurati ham yo’q deb taxmin qilinadi.