Fani bo’yicha 2-mustaqil topshiriq

O‘lchash vositalarining metrologik tavsiflari

O‘lchash vositalarining me’yorlashtirilgan metrologik tavsifi GOST 8,009-84 da keltirilgan.

a) o‘zgartirish funksiyasi;
b) sezgirlik;
d) nisbiy sezgirlik;
e) o‘lchash diapazoni va chegarasi;
f) o‘lchash asbobining variatsiyasi;
g) o‘lchash vositalarining kirish va chiqish tavsiflari.
Ulardan asosiylarini qarab chiqamiz.



O‘zgartirish funksiyasi. O‘lchash vositasining chiqish kattaligi va kirish signali orasidagi bog‘lanish o‘zgartirish funksiyasi deyiladi. Bundan tashqari, darajalash tavsifi, o‘zgartirish tenglamasi, o‘zgartirish tavsifi deb ham yuritiladi. Bu funksiya analitik, grafik yoki jadval ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Masalan, magnitoelektrik o‘lchash mexanizmi harakatlanuvchi qismining burilish burchagi ramka o‘ramidagi tokka bog‘liq.
Ya’ni
α ω = ⋅ BS W I. (1.11)
Bu yerda: B – magnit tizimi oralig‘idagi zazor induksiya;
Shuning uchun o‘lchash asbobining sezgirligi deganda, uning tok yoki kuchlanish bo‘yicha sezgirligi tushuniladi. Ayrim hollarda nisbiy sezgirlik tushunchasidan foydalanish qulaydir:
Sezgirlikka teskari bo‘lgan kattalik asbob doimiysi yoki shkala bo‘linmasi qiymati deyiladi. Sezgirligi yuqori bo‘lgan asboblar, asosan, aniq o‘lchashlar uchun ishlatiladi. O‘lchanayotgan kattalik qiymatining asbob ko‘rsatishiga ta’sir qila oladigan eng kichik o‘zgarishi sezgirlik chegarasi deyiladi. Ikkita yonma-yon belgi (shtrix yoki nuqtalar) orasidagi farq shkala bo‘linmasi deyiladi.
O‘lchash diapazoni va o‘lchash chegarasi. O‘lchash diapazoni barcha o‘lchash vositalari uchun umumiy tavsifidir. O‘lchash diapazoni o‘lchanayotgan kattalikning shunday qiymatlar sohasidirki, bu soha uchun o‘lchash vositasining yo‘l qo‘yiladigan xatoliklari me’yorlangan bo‘ladi.
O‘lchash diapazoni ikki tomondan minimal va maksimal qiymatlar bilan chegaralangan bo‘lib, bu chegaralar o‘lchash chegaralaridir. Bir kattalikni ko‘p marta takroriy o‘lchash natijasida asbob ko‘rsatishlari orasidagi eng katta farq o‘lchash asbobining variatsiyasi deyiladi. Variatsiya o‘lchash asbobining mexanizmi oraliqlari, gisterezisi va boshqa qismlaridagi ishqalanish sababli kelib chiqadi. U o‘lchanayotgan kattalikni ma’lum bir miqdorgacha asta-sekin oshirib va kamaytirib aniqlaydi.