Фани бўйича ўҚув-услубий мажмуа

10.2. Фан, таълим ва ишлаб чиқариш интеграцияси
Фаннинг зиммасига жамиятга янги имкониятлар бериш каби асосий вазифа юклатилса, янгиликни жорий этишнинг асосий вазифаси инсонлар яшаш тарзига таъсир қилишдан иборат бўлади. Демак, янгиликни жорий этиш биринчи бўлиб маҳсулот ёки хизматни қўллаш эмас, балки янги ғоя ва илмий натижаларни тижорат даражасида ўзлаштиришдир.
Фан, таълим ва ишлаб чиқариш ўртасидаги алоқадорликни чизма кўринишида қуйидагича тасвирлаш мумкин (13-расм).
Фундаментал изланишлар ўзининг ҳаракат динамикасига эга. Улар амалий ишлаб чиқариш фаолияти талабига тўғридан-тўғри боғлиқ эмас. Фундаментал фанлар аксарият ҳолларда туб ўзгаришларга олиб келувчи ихтиролар ва янгиликлар яратиши мумкин. Ярим ўтказгичлар, лазер, ген муҳандислиги, ўта ўтказувчанлик ва шу кабилар ишлаб чиқариш ва хизматлар соҳасида янги йўналишлар очилишига сабаб бўлади. Шунга қарамай, янги ихтиролар инновацион жараёнларнинг бир бўлаги бўлиши учун, бозор чиғириғидан ўтиши керак. Фундаментал фаннинг ҳамма натижалари ҳам ишлаб чиқаришга зудлик билан татбиқ этилавермайди (инновацион жараёнлар айнан ишлаб чиқариш соҳасида амалга оширилади).

13-расм. Фан, таълим ва ишлаб чиқариш ўртасидаги ўзаро алоқадорлик


10.3. Ўзбекистоннинг жаҳон бозоридаги фан сиғими юқори маҳсулотлардаги роли ва ўрни
Бугунги кунда жамият шу даражада тараққий этиб кетдики, унда ўз ўрнига эга бўлишни истаган ҳар қандай мамлакат ёки компания рақобатга киришмоғи шарт бўлиб қолди. Ривожланган мамлакатларда ёҳуд дунё саҳнида айнан мана шундай рақобатбардош компанияларгина ўз ҳаётлари давомийлигини сақлаб қолиши мумкин. Шундай компаниялар ҳам борки, улар инсоният тамаддунидан 20-30 йил илгари юришади.
Замонавий инновацион муҳит ҳолати айрим объектив сабабларга кўра қисқа муддат ичида маҳаллий бизнеснинг инновацион даражаси юқори бўлишига имкон бера олмайди ва шу сабабдан унинг ривожланиши давлатнинг кўплаб йўналишлари бўйича куч сарфлашини талаб қилади. Бунда қуйидаги муаммоларга эътибор қаратиш зарур:
- бизнеснинг илмий-техник ахборотларга эга бўлиши учун транзакция харажатлари жуда катта;
- янги технологияларнинг қиймат ва бозор рисклари корхоналар, айниқса, кичик корхоналар учун жуда катта;
- инновацион лойиҳаларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш учун ўз ресурсларини таклиф этувчи молиявий ва инвестицион институтларнинг кенг камровли ва диверсификацияланган бозори мавжуд эмас;
- хусусий сектордаги кўплаб корхоналарда инновацион бошқарув қарорлари тизими шакллантирилмаган;
- фанни ишлаб чиқариш билан боғлаб туриши мумкин бўлган инновацион воситачилар институти ривожланган тармоғи яратилмаган;
- рақобатли муҳит маҳаллий корхоналарни инновацияларни жалб қилишга етарли даражада рағбатлантирмайди;
- иқтисодий ривожланишнинг ҳозирги босқичида бизнес технологияларининг асосий массасида бизнесни ташкил қилишнинг маблағларни намунавий товарлар ишлаб чиқариш ёки улар билан савдо қилишга киритишни назарда тутувчи анъанавий ёндашувлар устунлик қилади.