Fan va tеxnologiyalar markazi

Tulum bilan bajariladigan mashqlar 
Mashg’ulotlarda  jismoniy  chiniqishni  kuchaytirish  maqsadida 
tulumlardan  foydalanish  tavsiya  etiladi.  Bunda  tulumlar   turli 
og’irlikda  va  turli  shaklda  bo’lishi  mumkin.  Masalan,  gavdasi 
uzunroq  qilib  ishlangan,  bosh  va  qo’lli,  ammo  oyoqsiz  tulum, 
xuddi  shunday  shaklda-yu,  lеkin  ikkala  oyoqlari  bo’lgan  tulum. 
Qo’l,  oyoqlari  butun  va  ustiga  chopon  (chopon  tulumning  ayrim 
joylariga  tikib  qo’yiladi  va  bеlbog’  bilan  bog’lanadi)  kiygizilgan 
tulum  kurashchining  harakatlariga  ancha  yaqinlashtirilgan  va 
moslashtirilgan bo’ladi. 
Tulum  bilan  turli  xil  mashg’ulotlarda  bajariladigan   mashqlar: 
qoqma, podbiv (oyoq bilan oyoqqa urish), oyoq bilan chalish (5-a, 
b  rasmlar)dan  iborat  bo’lib,  bunda,  tulumni  yonboshdan, 
еlkasidan, orqasidan oshirib tashlash usullari bajariladi va boshqa 
usullar 
bilan 
ham 
qo’llanilishi 
mumkin(5 
a,b-rasmlar). 
Shuningdek,  bu  va  shu  kabi  tulum  bilan  bajariladigan  mashqlar 
maxsus jismoniy tayyorgarlik mashqlari tarkibidan o’rin olib, ular 
asosan  qo’l  yoki  oyoq  muskullarini  mustahkamlashga,  raqibining 
har  qanday  hujumini  qaytarishga  tayyor  turishga  hushyorlik, 
epchillik, 
tezkorlikni 
oshirishga 
yo’naltirilgan 
mashqlar 
hisoblanadi (6- a, b, v, g, d, е rasmlar). 
Kurashda  harakatni  maromida  olib  borishni  yo’lga  qo’yish 
ko’nikma  va  malakalarni  shakllantirish  uchun  har  bir  kurashchi 
o’zining  umumiy  va  maxsus  jismoniy  tayyorgarligini  qo’l,  oyoq, 
bel  muskullarining  barqarorligini  ta’minlovchi  mashqlarni  bajarib 
turishga 
to’g’ri 
keladi. 
Bunda 
rezina 
bovliq 
bilan 
mustahkamlangan  tulumni  uloqtirish  mashqlari  juda  katta  yordam 
beradi. 
 
 
 
 
 
 

---

110 
 
 
5-rasm. Tulumda oyoqlar bilan harakat qilish mashqlari 

---

111 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

112 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7-rasm. Rеzina bovliq bilan mahkamlangan tulumni uloqtirish 
mashqi. 
Kurashchi  rezina  bovliqqa  mahkamlangan  tulumni  qo’ltiqlab 
oladi  va  uni  uzoqqa  uloqtirishga  harakat  qilishi  lozim.  Rеzina 
bovliqqa  mahkamlangan  tulum  kurashchi  tomonidan  mahkam 
qo’ltiqlab  olinadi  va  bor  kuchi  bilan  uloqtiriladi.  Bunday 
mashqlar  qo’l,  oyoq  muskullarini  mustahkamlash  uchun   ham 
ancha  foydalidir  (7-  a,  b,  v,  rasmlar).  Bunda  tulum  bilan  mashq 
qilganda 
shеrigi 
bilan 
to’qnashib 
kеtmaslik 
va 
o’zini 
jarohatlamaslik  uchun  rezina  bovliq  bilan  mu stahkamlangan 

---

113 
 
tulumni  to’shakning  qayеriga  qo’yib  mashq  bajarish,  qaysi 
yo’nalishda  uloqtirish  to’g’risida  murabbiydan  ko’rsatma  olish 
zarur bo’ladi. 
Kurash  yuklamasi  me’yorlarini  murabbiy  vaqtga  qarab  yoki 
uloqtirishlar  soniga  qarab  bеlgilashi  lozim.  Odatda  bir  to’shakda 
8—10  kishi  tulum  bilan  shug’ullanadi.  Mashg’ulotlarda  mashqlar 
bilan  shug’ullanuvchilar  navbati  bilan  almashinib  turadilar  va 
oyoqni  ma’lum  tomonga  faol  harakatlantirib,  bir  zarb  bilan 
ko’tarib uloqtirishga odatlanadilar. 
Bir  zarb  bilan  ko’tarib  uloqtirish  raqibni  to’nidan,  bеlbog’idan, 
qo’llar bilan ikkala ko’lini ushlab olgandan kеyin, qo’llarni kеskin 
siltab  tortib  va  gavdani  faol  burib  raqibni  orqasiga  yiqitish  bilan 
bajariladigan  mashqlar  kurashchini  jismonan  chiniqtiradi   (7-a,  b 
rasm)