Fan va texnika tarixi

Nazorat savollari:

1. 
   Birinchi universitetlarning tashkil topishining sabalari?
   
2. 
   Xristian falsafasining mohiyati?
   
3. 
   Dastlabki qomuslarning Evropada vujudga kelishi.
   
4. 
   O’rta asrlar xo’jaligida mehnat qurollarining xarakterining o’zgarishi asosiy sabablari?
   

6-mavzu: Uyg’onish davri. XIV-XVI asrlar Evropada ilmiy bilimlar rivojida
yangi davr
Reja:


1. XIY-XY asrlarda Italiyada ilk uyg’onish va gumanizm.
2. G’arbiy Evropaning buyuk gumanist yozuvchilari va ularning ilm-fan rivojiga qo’shgan hissalari.


Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar: Gumanist, uyg’onish, yangi zamon, cherkov, Buyuk geografik kashfiyotlar, ixtirolar, manufaktura, burjuaziya.

1. 
   savol bayoni:
   

XV asr oxiridan Evropaning peshqadam mamlakatlarida tushkunlikka yuz o’girgan feodal tuzumga qarshi kurash avj olib ketdi: odamlar ongida ham o’zgarish yuz berdi. Sababi G’arbiy Evropada yuz bergan alohida madaniy va tafakkuriy taraqqiyot davri “Renessans” atamasi dastlab Italiyadagi madaniy –ma’naviy yuksalish (XIV – XVI asrlar) ga nisbatan qo’llanilgan uni o’rta asrlar ilk turg’unligidan yangi davrga o’tish bosqichi deb baholaganlar.
Renesansning asosiy alomatlari tafakkurda va ilmu ijodda dogmatizm, jaholat va mutaasiblikni yorib o’tib insonni ulug’lash, uning iste’dodi, aqliy – fikriy imkoniyatlarini yuzaga chiqarish: antik davri (Yunon-Rum) madaniyatiga qaytib, uni tiklash, boyitish, cherkov sxolastikasidan qutulib, adabiyot va san’atda dunyoviy go’zallik, hayot taronalarini qizg’in kuylash, inson erki, hurfikrliligi uchun kurashish. Buning natijasi o’laroq, ilm-fan, adabiyot va san’at nihoyatda rivojlandi. «Uyg’onish» termini (frantsuzcha «renessans») yangi madaniyatning antik madaniyat bilan aloqadorligini ko’rsatadi. Italiya jamiyatida qadimiy klassik tillarga, qadimiy falsafa, tarix va adabiyotga chuqur qiziqish paydo bo’ldi.
Florentsiya shahri bu harakatda ayniqsa katta rol o’ynaydi. Yangi italyan madaniyatining ikkinchi nomi, gumanizm deb nomlanadi. O’rta asr mafkurasi diqqat markaziga ilohiyatni, oxiratni qo’ysa, gumanizm madaniyati insonning o’zini o’z dunyoqarashining diqqat markaziga qo’ydi. Er yuzidagi hayot birdan-bir real hodisa deb tan olindi. Tabiat bilan insonni e’tirof etish fanning mohiyatidir, deb e’lon qilindi.
XV asrning ikkinchi yarmiga kelib Evropaning barcha mamlakatlarida gumanizm keng tarqaldi. Italiyaning o’zida, XV asrda, Florentsiyadan tashqarii yana Rimda, Neapolda, Milanda va Venetsiyada Uyg’onishning boshqa markazlari bor edi. O’rta asr davrida uch xil maktab bor edi: quyi, o’rta va oliy maktablar. Oliy maktab dastlabki vaqtda «umumiy fanlar» deb atalgan, keyin bu nomni boshqasi – universitetlar degan nom surib chiqargan. XVI asrda gumanizm uzil-kesil umumevropa madaniy harakatiga aylanib, o’rta asr sxolastikasiga juda qattiq zarba etkazdi.
Buning natijasi o’laroq, ijodiy qudrat va tafakkur kuchini namoyish etadigan ulug’vor badiiy asarlar, salobatli binolar yaratildi. Ilm – fan rivojlandi. Italiyada shoir Petrarka va Dante, rassom Jotto, adib va mutafakkirlar Bokkachcho, Ariosto, Tasso, Byome Renessans g’oyalarining jarchilari bo’lib maydonga chiqdilar. Keyinchalik Mikelanjelo, Rafael’, Shekspir, Servantes Evropaning turli mamlakatlarida buni davom ettirdilar.