Fan va texnika taraqqiyoti sharoitida inson xo`jalik faoliyati natijasida keskin o`zgarayotgan tabiiy boyliklarga ongli munosabatda bo`lish muhim ahamiyat kasb etadi

CHOTQOL DAVLAT BIOSFERA QO`RIQXONASI. Mazkur qo`riqxona
Toshkent violyati hududidagi Chotqol tizmasining janubiy-g’arbiy qismida dengiz sathidan 1000—3200 metr balandlikda joylashgan. 1947 yilda tashkil etilgan. . Toshkent violyati hokimiyati tasarrufida. Qo`riqxona hududida hayvonlarning 152 turi uchraydi, shundan 16 turi O`zbekiston Respublikasi va TMXI Qizil kitobiga kiritilgan; - o`simliklarning 700 turi, shundan 13 turi O`zbekiston Respublikasi Qizil kitobiga kiritilgan. Maydoni -35724 ga shundan, o`rmonlar 6586 ga, dalalar 7047 ga, hovuzlar 81 ga ni tashkil kiladi. Qo`rikxona Toshkent viloyati hududida Chotqol tizmasining g’arbiy qismida joylashgan. Qo`rikxonaning maksadi G’arbiy Tyan’-Shyanning tog’li ekotizimlarini saqlash va atrof-muhit holatining ekologik monitoringidan iborat. Chotqol qo`rikxonasi florasi 1168 turga ega bo`lib, mintaqa uchun xosdir. Bu erda Qo`riqxoka uchun endem bo`lgan 6 tur usadi. Qo`riqxona o`simliklarining 28 turi O`zbekiston Respublikasi Qizil kitobiga kiritilgan. Bu erda 44 turdagi sut emizuvchi, 230 dan ortiq turdagi qush, 16 turdagi sudralib yuruvchi va 2 turdagi suvda va quruqlikda yashovchi, 3 mingdan ortiq turdagi umurtkasizlar yashaydi. O`zbekiston Respublikasi Qizil kitobiga bir turdagi ilon, 10 turdagi qush va uch turdagi sut emizuvchi kirgan. TMXRM Qizil kitobiga yo`qolib ketish xavfi ostida ilvirs (Uncia uncia), ko`k cyg’yp (Marmota menzbieri), o`rmon sonyasi (Dryomys nitedula), ko`rshapalaklar - kichik va katta takaburunlar (Rhinolophus ferrumequinum, Rh. hipposideros) va uch rangli tun-shapalak (Myotis emarginatus); qushlardan: tasqara (Aegypius manachus), kuyqa (Falco naumani), qora kaptar (Columba eversmanni), oqqanot qizilishton (Dendrocopos leucopterus) kiritilgan. Qo`riqxona hududiy ma`muriy organ - Toshkent viloyati hokimligiga bo`ysunadi. YUNESKO MAB Dasturi Xalqaro Muvofiklashtiruv kengashining 9-qurultoyida unga biosfera maqomi berildi. 1993 yilda belgilangan tartibda xalqaro biosfera rezervatlari tarmog’iga kiritilgan, lekin uning talablariga javob bermaydi. Maqomini takomillashtirish bo`yicha ishlar olib borilmoqda. 53 yil davomida ko`riqxona muhofaza etiladigan hudud maqomida tabiiy muhitning bir qismi, keng tarqalgan yoki noyob landshaft shakllari yoki o`simlik va hayvonlar genetik resurslarini saklash joylari sifatida tabiatni muhofaza qilish, ilm-fan va ekologik ta`lim uchun katta ahamiyatga ega bo`lgan tabiiy komplekslar (er, er osti boyliklari, suv, flora va fauna)ni muhofaza qilishga xizmat qilib kelmoqda
Qo`riqxona hududida quruq dashtdan tashqari mevali o`rmonlar, archazorlar, al’p o`tloqlari kabi landshafg mintaqalari mavjud. Bu erda 600 dan ortiq o`t, 40 ga yaqin daraxt va buta o`simlik turlari uchraydi. Qo`riqxonaning deyarli yarmi archazorlardan iborat. Bundan tashqari pista, Kavkaz shamshodi, zirk, irg’ay va boshqa o`simlik turlari o`sadi.. Toshli va qoyali joylarda kiyik yashaydi. Chotqol qo`riqxonasining eng qimmatli hayvonlaridan biri — menzbir sug’uridir.