Фан “Қурилиш материаллари ва буюмлари”

Трепел
Диатомит
Гилтупроқнинг минералогик таркиби :
Каолинит – Аl2O32SiO22Н2O - заррачаларининг ўлчами 0,01 мм дан кичик бўлиб қиздирганда таркибидаги сув тез ажралади.
Гилтупроқ таркибида каолинитдан ташқари монтмориллонит - Аl2O34SiO2nН2O, ғаллузит - Аl2O32SiO24Н2O, бейделлит Аl2O3 3SiO2nН2O, гидрослюда каби минераллар бор.
Каолинит
Таркиби асосан каолинит минералидан иборат бўлган гилтупроқ каолин деб аталади.
Гилтупроққа қўшиладиган ҳар хил қўшимчалар
Пластикликни камайтирадиган қўшимчалар – сопол буюмларни қуритиш ва пиширишда киришишини камайтириш учун, буюмларда деформация ва ёриқлар бўлишини олдини олиш учун ишлатилади. Бу қўшимчаларга дегидратланган гилтупроқ, шамот, шлаклар, кул, кварц қум киради.
Дегидратланган гил - оддий гилтупроқни 700-750 да қиздириш йўли билан олинади. Бу ҳароратларда гилтупроқ кимёвий бириккан сувни ва пластиклик хусусиятини йўқотади.
Шамот - ўтга чидамли ва қийин эрийдиган гилтупроқларни 1000-14000С да куйдириб, майдалаш йўли билан олинади (заррачаларнинг ўлчами 0,16-2 мм). Шамот сопол буюмларни қуритиш ва пишириш давомидаги хоссаларига яхши таъсир қилади, шунинг учун юқори сифатли буюмлар, пардозбоп ғишт, ўтга чидамли буюмлар олишда ишлатилади.
Қум - (заррачалар ўлчами 0,5-2 мм) – 10-25% миқдорида қўшилади.
Пластиликни оширадиган
Ғовак ҳосил қиладиган
Пластиликни камайтирадиган
Эриш ҳароратини пасайтирадиган
Гилтупроқ хоссаларини яхшилаш учун қўшимчалар
Гилтупроққа қўшиладиган ҳар хил қўшимчалар
Ғовак ҳосил қиладиган қўшимчалар. Булар ғоваклиги катта бўлган ва иссиқ ўтказувчанлиги кичик бўлган енгил сопол буюмлар олиш учун ишлатилади. Бу мақсадда пишириш давомида ўзидан газ ажратиб чиқарадиган моддалар (масалан бур, доломит кабилар СО2 газини ажратади), ёки ёнадиган қўшимчалар ишлатилади.
Ёнадиган қўшимчалар ёғоч қириндиси, тошкўмир кукуни – сопол буюмларнинг ғоваклигини ошириш билан бирга пишириш жараёнига ҳам яхши таъсир кўрсатади.