Fan-texnika inqilobi, ilmiy-texnika inqilobi ishlab chiqaruvchi kuchlarning tub sifat oʻzgarishlarida fanning asosiy I ch omili boʻlishi. 20-a ning oʻrtasida boshlangan

FAN-TEXNIKA INQILOBI, ilmiy-texnika inqilobi — ishlab chiqaruvchi kuchlarning tub sifat oʻzgarishlarida fanning asosiy i. ch. omili boʻlishi. 20-a. ning oʻrtasida boshlangan. Fan-texnika inqilobi mehnatning mazmuni, xarakteri va sharoitini, ishlab chiqaruvchi kuchlar strukturasini, mehnat taqsimotini, jamiyatning professional strukturasini oʻzgartiradi; mehnat unumdorligining oʻsishiga olib keladi; jamiyat hayotining hamma tomonlariga, madaniymaishiy hayotga, inson psixologiyasiga taʼsir koʻrsatadi. Xodimlarning maʼlumot darajasi, malakasi, madaniyati, uyushqokligi va masʼuliyatiga katta talablar qoʻyadi.

Elektron hisoblash mashinalari Fan-texnika inqilobining ramzi hisoblanib, uning paydo boʻlishi inson funksiyalarini astasekinlik bilan mashinalarga berishga, i. ch. va boshqaruvni kompleks avtomatlashtirishga olib keldi. Hoz. davrda Fan-texnika inqilobi kuyidagi xususiyatlari bilan ajralib turadi: fanning bevosita ishlab chikaruvchi kuchga aylanishi; shu bilan bogʻliq ravishda ijtimoiy mehnat taqsimotida yangi davrning boshlanishi; mehnatning xarakteri va mazmunida ijodiy elementlarning kuchayishi; yangi energiya manbalari yordamida sunʼiy materiallarning yaratilishi; axborotning ijtimoiy va iqtisodiy sohalardagi ahamiyatining kuchayishi, ommaviy kommunikatsiya vositalarining misli koʻrilmagan taraqqiyoti; umumiy va maxsus taʼlim hamda madaniyat darajasining oʻsishi; fanlararo oʻzaro bogʻliq murakkab muammolarni kompleks hal qilish, ijtimoiy fanlar rolining ortishi; ijtimoiy taraqqiyotning keskin tezlashishi, planeta miqyosida integratsiyalashuv; ekologik muammoning paydo boʻlishi va u bilan bogʻliq xrlda jamiyattabiat tizimini ilmiy boshkarishning zarurligi.

Fan-texnika inqilobi global muammoga aylangan ayrim salbiy oqibatlarni ham keltirib chiqardi. Bu muammolar (ekologiya, xalqaro terrorizm, demografiya, energiya tanqisligi bilan bogʻliq va b.)ni hal qilish uchun kuchlarni birlashtirish taqozo qilinadi.

Ilmiy-texnika taraqqiyotining hozirgi holati ilmiy-texnika inqilobi kontseptsiyasi bilan belgilanadi. Ilmiy-texnika inqilobition (STD) - bu jamiyatning ishlab chiqaruvchi kuchlarini rivojlanishidagi sifatli sakrash, ilmiy bilimlar tizimidagi tub o'zgarishlar asosida yangi holatga o'tish.

Ilmiy-texnikaviy inqilobda mavjud ikki bosqich

1) 50-yillar - 70-yillarning oxiri XX asr (o'zgarishlarning asosiy dvigatelidir avtomatlashtirish ishlab chiqarish jarayonlari);

2) 70-yillarning oxiri. hozirgi kungacha (o'zgarishlarning asosiy qo'zg'atuvchisi mikroelektronikaning rivojlanishi, kompyuterlarning joriy etilishi, texnologik inqilob, kompyuterlashtirish).

Ilmiy faoliyatning asosiy yo'nalishlaritexnik inqilob:

avtomatlashtirish va kompyuterlashtirish ishlab chiqarish;

eng yangi joriy etish xabar bermoqmantiqiytexnologiyalar

rivojlanish biotexnologiya;

maxluq yangi tizimli materiallar;

so'nggi manbalarni o'zlashtirish energiya;

inqilobiy o'zgarishlar aloqa vositalari va aloqa.

Ijtimoiy-iqtisodiy ta'sirilmiy-texnik qaytaixtiyoriy:

mehnatning tabiati uning asoratlanish yo'nalishi bo'yicha o'zgaradi, sizoddiy mehnat ulushini siqib chiqarish, xodimlarning malakasi va ma'lumotiga talablarni oshirish;

o'sish sarmoyafanda va yuqori texnologiyali sanoat;

jamiyatning ijtimoiy tuzilishi o'zgaradi, odamlar soni yuqorita'lim;

kuchayadi ijtimoiy yo'nalish iqtisodiy o'sish;

muammolar yomonlashadi aholini ish bilan ta'minlash;

ekologik jihatdanelektron muammolar

Ilmiy-texnika taraqqiyoti (STP) - bu fan va texnika, ishlab chiqarish va iste'molning o'zaro bog'liq, izchil rivojlanishi. Ilmiy-texnik taraqqiyot birinchi marta 16-18 asrlarda, ishlab chiqarish, savdo va navigatsiyaning rivojlanishi amaliy muammolarni nazariy va eksperimental echimlarni talab qiladigan davrda yaqinlasha boshladi. XVIII asr oxiridan boshlab fan va texnika birlashdi, bu ularning o'zaro bog'liq, o'zaro bog'liq bo'lgan keyingi rivojlanishini belgilaydi.

Ilmiy-texnika inqilobining zamonaviy bosqichi "ilmiy-texnika inqilobi" (ilmiy-texnika inqilobi) atamasini joriy etishga asos bo'lgan tezligining keskin tezlashishi bilan ajralib turadi. Ilmiy-texnologik inqilob quyidagilarni o'z ichiga oladi: fundamental va amaliy ilmiy tadqiqotlar o'tkazish; ularning natijalarini ilmiy-texnik ishlanmalar, muhandislik echimlari ko'rinishida amaliy foydalanishga etkazish; ishlab chiqarishni tashkil etish yangi texnologiya; ishlab chiqarishni, mehnatni, boshqaruvni tashkil qilishni takomillashtirish; korxonalarni doimiy ravishda texnik qayta jihozlash.

Ilmiy-texnikaviy inqilob zamonaviy jamiyatning integratsiyalashgan avtomatlashtirish, kompyuterlashtirish, robotlashtirish, axborotlashtirish, radioelektronizatsiya, ximallashtirish, biologizatsiya, gen injeneriyasi, atom energiyasidan foydalanish, yangi materiallar yaratish va h.k. kabi yangiliklarini aniqladi.

Ilmiy-texnikaviy inqilob jamiyatning barcha sohalarini qamrab oladi, siyosat, mafkura, xalqaro aloqalar va mamlakatlar taraqqiyotiga ulkan ta'sir ko'rsatadi. Bu inson faoliyati sohasini kengaytirishni, biosfera va kosmosning yangi sohalarini o'zlashtirishni o'z ichiga oladi. Ilmiy-texnika inqilobining asosiy xususiyati inson faoliyatining barcha turlarini intellektualizatsiya qilishdir.

Biroq, ilmiy va texnologik inqilob jamoat hayotiga jiddiy xavf tug'diradi. Ilmiy-texnika inqilobining yutuqlaridan, hatto ulardan foydalanishni ma'lum bir nazorat qilish sharoitida ham suiiste'mol qilish, ijtimoiy olimlarning fikriga ko'ra, uzoq tarixiy davr mobaynida aholining aksariyat qismi imtiyozli hukmron elita hukmronligi ostida bo'ladigan totalitar texnokratik tizim yaratilishiga olib kelishi mumkin. Agar ilmiy-texnika inqilobi nazoratsiz jarayon shaklida bo'lsa, u holda bu insoniyatni termoyadro, ekologik yoki ijtimoiy halokatga olib kelishi mumkin.

Shunday qilib, ilm-fan va texnologiya o'z rivojlanishida nafaqat foyda, balki inson va insoniyat uchun ham tahdid soladi. Bu bugungi kunda haqiqatga aylandi va kelajak va uning alternativalarini o'rganishda yangi konstruktiv yondashuvlarni talab qiladi. Hozirgi haqiqatda ham ilmiy-texnika inqilobining nomaqbul natijalari va salbiy oqibatlarining oldini olish butun insoniyat uchun dolzarb talabga aylandi. U o'ziga xos xavf-xatarlarni o'z vaqtida oldindan ko'ra bilishni taklif qiladi va jamiyat ularga qarshi tura oladi. Ilmiy-texnika taraqqiyoti yutuqlaridan jamiyat manfaatlari, butun insoniyatni ma'naviy boyitish manfaatlari yo'lida insonparvarlik bilan foydalanish muammosi bugun birinchi o'ringa chiqadi.