|
Fan nomi: “Yosh anatomiyasi, fiziologiyasi va gigena”
Bajardi: Abdualiyeva Go’zal Xusanbekovna
Guruh: TMS-103
Organizm (lot. organizo — xushbichim qilaman) — jonsiz materiyadan bir qancha xususiyatlari bilan farq qiladigan tirik mavjudot. Koʻpchilik Organizmlar hujayra tuzilishiga ega. Yaxlit Organizmning shakllanishi shunday jarayonki, ontogenez va filogeneza. strukturalar (hujayralar, toʻqimalar, organlar) va funksiyalar differensiyasi va integ-ratsiyasi sodir boʻladi.
Gomeostaz, gomeostazis (gomeo... va yun. stasis — harakatsizlik, holat) — biologik sistemalarning oʻz tarkibi va xossalarining dinamik nisbiy doimiyligini saqlab qolish xususiyati. Gomeostaz tushunchasini amerikalik fiziolog U.Kennon (1929) taklif etgan. Gomeostaz biologik tuzilishning har xil darajasida namoyon boʻladi.
Biokimyo shuningdek biologik kimyo tirik organizmlar ve hujayralardagi kimyoviy jarayonlarni oʻrganuvchi fani hisoblanadi. Biokimyo qonunlari barcha tirik organizmlar va jarayonlarni boshqaradi. Maʼlumotning biokimyoviy signal orqali oʻtkazilishi va kimyoviy energiyaning metabolizm hamda boshqa biokimyoviy jarayonlar orqali boshqarilishi va bir necha boshqa faktorlar bu ilmning murakkablik darajasini koʻrsatkichidir.
Nerv, nervlar (yun. neuron — tola, ip), asab — murakkab anatomik tu-zilma. Bosh miya, orqa miya va nerv tu-gunlarini gavdaning boshqa aʼzo va toʻqimalari bilan bogʻlaydi; asosan, nerv tolalari tutam idan iborat.
Sezgi organlari - organizmga taʼsir qilayotgan tashqi taʼsirotlarni qabul qilish va idrok etishni taʼminlaydigan ixtisoslashgan periferik tuzilmalar. Ular organizm tashki va ichki muhitdan oladigan turli qoʻzgʻalishlarni qabul qilib, bu hakdagi informatsiyani markaziy nerv sistemasiga uzatadi.
Skelet (lot. skeletos — qurib qolgan) —odam va hayvonlar organizmida tayanch va himoya funksiyasini bajaradigan qattiq toʻqimalar majmui.
Gumoral regulyatsiya (lot. Humor — suyuqlik, ingl. regulation — tartibga solish, boshqarish) — organizm hayot faoliyati (fiziologik va biokimyoviy) jarayonlarini muvofiqlashtirib turuvchi mexanizmlardan biri. Bu mexanizm hujayra, toʻqima va aʼzolarning faoliyati jarayonida organizm suyuqliklari (qon, limfa, safro, toʻqima suyumigi va b.)ga ishlab chiqarilgan biologik faol moddalar yordamida amalga oshiriladi.
Limfa (lotincha: lympha — tiniq suv, namlik) — odam va umurtqali hayvonlarning limfa tomirlari va limfa tugunlarida boʻladigan oqsil tabiatli, tarkibiga koʻra, qon plazmasiga yaqin rangsiz yoki och sariq suyuqlik. Organizmda limfa hujayralar va toʻqimalarni oziq moddalar bilan taʼminlash hamda moddalar almashinuvi mahsulotlarini chiqarib tashlash funksiyasini bajaradi. Limfa qondan toʻqimalarga uzluksiz oʻtib turuvchi kislorod va oziq moddalarga boy toʻqima suyukligidan hosil boʻladi; hujayralardan toʻqima suyuqligiga ajralib chiqqan moddalar almashinuvi mahsulotining bir kismi qaytadan qonga oʻtadi, qismani esa suyuqlik bilan limfa kapillyarlariga oʻtib, limfa hosil qiladi.
Orqa miya (lot. medulla spinalis) nerv toʻqimasidan tuzilgan uzun, nozik, naysimon tuzilma boʻlib, miya ustunidagi uzunchoq miyadan umurtqa pogʻonasining bel sohasigacha davom etadi. U miya suyuqligini saqlovchi umurtqa pogʻonasining markaziy kanalini qamrab oladi. Miya va orqa miya birgalikda markaziy nerv sistemasi (MNS)ni tashkil qiladi. Odamlarda, orqa miya ensa suyagida boshlanadi, katta teshikdan oʻtib boʻyin umurtqalari boshlanishida orqa miya kanaliga kiradi. Orqa miya pastga qarab birinchi va ikkinchi bel umurtqalari oraligʻigacha kengayib boradi va shu yerda tugaydi. Oʻrab turuvchi suyakli umurtqa pogʻonasi nisbatan qisqa orqa miyani himoya qilib turadi. U erkaklarda tahminan 45 sm va ayollarda tahminan 43 sm uzunlikda. Orqa miyaning diametri boʻyin va bel sohalaridagi 13 mm dan, koʻkrak sohasidagi 6,4 mm gacha oʻzgarib turadi.
Biopolimerlar (bio... va polimerlar) — barcha tirik organizmlarning hayot faoliyatida muhim rol oʻynaydigan yuqori molekulali tabiiy birikmalar. Nuklein kislotalar, oqsillar va polisaharidlarpk oʻz ichiga oladi. Bulardan tashqari, aralash Biopolimerlar ham boʻlib, ularga nukleoproteid, glikoproteid, lipoproteid, glikolipid, liposaharid va biopolimerlar kiradi.
Oʻpka havo bilan nafas oluvchi hayvonlar(toʻrt oyoqlilar, baʼzi baliq va shilliqqurtlar)ning nafas olish organidir. Sutemizuvchilarda oʻpka ikkita boʻlib, koʻkrak qafasida, yurak atrofida joylashgan boʻladi. Oʻpkaning asosiy vazifasi havodan kislorod olib, qonga singdirish va qondan karbonat angidridni ajratib, tashqariga chiqarishdir. Bundan tashqari, oʻpka boshqa vazifalarni (masalan, yurakni zarbadan himoyalash, angiotenzin almashtirish va hk) ham bajaradi.
Muskullar, mushaklar — odam va hayvonlar gavdasi aʼzolari; nerv impulslari taʼsirida qisqarish xususiyatiga ega toʻqima (muskul toʻqimasi)dan tashkil topgan. Silliq, koʻndalangtargʻil va yurak muskullari birgalikda organizmning muskul sistemasini tashkil etadi.
Akseptor (lot. acceptor – qabul qiluvchi) – yarimoʻtkazgichlar valent zo-nasidagi elektronlarni "tutib oluvchi" kirishma atom; u valent zonada hosil boʻluvchi va elektr oʻtkazuvchanlikda ishtirok etuvchi kovakka ekvivalentdir. Ge va Si kristallidagi V, Al, Ga atomlari – A.ga misol boʻla oladi (k.Yarimoʻtkazgichlar).Asosan konpleks brikmalarda
Effektorlar (lot. — yaratuvchi, ijod qiluvchi) — 1) fiziologiyada faoliyati refleks bilan bogʻliq boʻlgan ijrochi organ; organizmning qoʻzgʻatuvchiga nisbatan javob reaksiyasini taʼminlaydi.
Sistematika (yun. systematikos — tartibga solingan) — biol. boʻlimi. Hozirgi mavjud boʻlgan va qirilib ketgan organizmlarni tavsiflash, roʻyxatga olish va taksonlar boʻyicha tasnif qilish bilan shugullanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
