Fan: Iqtisodiy nazariya Mavzu: Sof raqobat, oligopoliya, monopolistik raqobat va sof monopoliya sharoitida ishlab chiqarish hajmi va narxning shakllanishi

Mustaqil ish

Fan: Iqtisodiy nazariya Mavzu: Sof raqobat, oligopoliya, monopolistik raqobat va sof monopoliya sharoitida ishlab chiqarish hajmi va narxning shakllanishi

Tayyorladi: Hasanov Sunnatulla

O’qituvchi: Musayeva Nigora Nuriddinovna

Reja:

• Raqobatning mohiyati, shakllari va usullari
• Oligopoliya va monopolistik raqobat
• Sof monopoliya sharoitida ishlab chiqarish hajmi va narxlarning shakllanishi

Raqobat – bu iki yoki undan ortiq guruhlar umumiy maqsad sari intilishlari mumkin bo`lgan raqobatdir. Bu yerda birovning foydasi ikinchisining yo`qotishidir. Raqobat organizmlar, shaxslar iqtisodiy va ijtimoiy guruhlar va boshqa shu kabi obyektlar o`rtasida paydo bo`lishi mumkin. Raqobat tabiatda, bir muhitda birga yashaydigan tirik organizmlar o`rtasida yuzaga keladi. Raqobat bozor iqtisodiyoti va biznesning asosiy tamoyili bo`lib, ko`pincha biznes raqobati bilan bog`liqchunki kompaniyalar bir xil mijozlar guruhiga nisbatan kamida bitta boshqa firma bilan raqobatlashadi.

Hozirgi bozor iqtisodiyotida raqobatning quyidagiasosiy vazifalarini ajratib ko`rsatish mumkin:

1. Tartibga solish vazifasi;

2. Resurslarni joylashtirish vazifasi;

3. Innovatsion vazifa;

4. Moslashtirish vazifasi;

5. Taqsimlash vazifasi;

6. Nazorat qilish vazifasi.

Oligopoliya – tarmoqda u qadar ko`p bo`lmagan korxonalarning mavjud bo`lishi va hukmronlik qilishidir. Bu oligopoliyaning eng muhim belgisidir. Qaysi tovarlar va xizmatlar bozorida nisbatan kam sonli ishlab chiqaruvchilar hukmronlik qilsa, shu tarmoq oligopolistik tarmoq hisoblanadi. Oligopoliya sharoitida korxonalar o`rtasida raqobat o`zaro bog`liq bo`ladi. Oligopolistik tarmoqda hech qaysi firma o`zining narx siyosatini mustaqil o`zgartirishga botina olmaydi.

Monopolistik raqobat o`z ichiga ham monopoliya, ham raqobat unsurlarini oladi. Bunda tarmoqdagi bir turdagi mahsulotning o`nlab ishlab chiqaruvchilari bir-birlari bilan qulay narx hamda ishlab chiqarish hajmiga erishish borasida raqobatlashadilar. Biroq, ayni paytda, har bir ishlab chiqaruvchi o`z mahsulotini tabaqalashtirish, ya`ni shu turdagi boshqa mahsulotlardan qaysi bir jihati (sifat darajasi, shakli, qadoqlanishi, sotish sharoitlari va h.k.) bo`yicha farqlantirish orqali uning monopol ishlab chiqaruvchisiga aylanadi.