Fan ijtimoiy-madaniy hodisa

Fan Ijtimoiy-madaniy hodisa sifatida:

• 1. Davlat boshqaruv tizimi sifatidagi fan- universitetlar, ilmiy tadqiqot institutlari, laboratoriyalarida boshqaruvning davlat boshqaruvi darajasida amalga oshishini nazarda tutadi.

• Jamoa sifatidagi fan- kafedralar, bo‘limlarda ishlayotgan olimlar, xodimlar bo‘lib, ularga odamlaming tipik ko‘rinishiga xos bo‘lgan barcha fazilatlar va illatlar xosdir. Shu bois, jamoa sifatidagi fanda haqiqiy fan fidoiylari bilan bir qatorda munofiqlar, fikr o‘g‘rilari va amalparastlar ham faoliyat yuritadi.

J. Bernalning fanga ta`rifi: Fan- 1) institut; 2) metod; о 3) ilmiy an’analaming shakllanishi; 4) ishlab chiqarishning rivojlanish omili; 5) e’tiqodlar va insonning dunyoga munosabatini shakllantiruvchi eng kuchli omil sifatida namoyon bo‘ladi.

E.Agatstsi fan «obyektlar haqidagi fikr-mulohazalaming oddiy majmui sifatida emas, balki obyektlaming muayyan sohasi haqidagi nazariya sifatida» qaralishi lozimligini qayd etadi.

Ijtimoiy-madaniy hodisa sifatida tushuniladigan fan sivilizatsion rivojlanish tipi bilan taqqoslashni nazarda tutadi. A.Toynbi taklif qilgan tasnifga ko‘ra sivilizatsiyaning 21 tipi farqlanadi.

Eng umumiy yondashuv sivilizatsiyalaming ikki xili: an ’anaviy va texnogen sivilizatsiyalami hisobga olib, umumiy sivilizatsion farqlashni taklif qiladi.

Texnogen sivilizatsiya

• Texnogen sivilizatsiyalar XV-XYII asrlarda Yevropa minta- qasida texnogen jamiyatlar paydo bo‘lishi munosabati bilan yuzaga kelgan. Texnogen rivojlanishning madaniy mafritsasi uch bosqich: oldindustrial, industrial va postindustrial bosqichlardan о ‘tadi. Texnika va texnologiyaning rivojlanishi uning muhim ko‘rsatkichiga aylanadi. Rivojlanishning texnogen tipi - bu tabiiy muhitning jadal sur’atlarda o‘zgarishi, uning odamlar ijtimoiy aloqalarining faol o‘zgarishi bilan birikishidir. Texnogen sivilizatsiya yuzaga kelganiga 300 yildan sal ko‘proq vaqt bo‘lgan. U ancha agressiv bo‘lib, ko‘pgina eski madaniy an’analaming halokatiga sabab bo‘ladi. Tashqi dunyo inson faoliyati maydoniga aylanadi. Inson o‘zgartiruvchi va zabt etuvchi faoliyatga turtki beruvchi markaz sifatida amal qiladi. «Kuch» tushunchasi ishtirokidagi umumiy madaniy munosabatlar tavsifi shundan kelib chiqadi: ishlab chiqarish kuchlari, ilmiy kuchlar, intellektual kuchlar va h.k.