Fan: Axborot texnologiyalari

Fan: Axborot texnologiyalari.

2-mavzu: Axborot tushunchasi. Axborot va uning turlari. Axborot o‘lchov birliklari. Sanoq sistemasi tushunchasi va ularning turlari.

Reja:
1.Axborot va uning turlari, xossalari, uzatilishi, o’lchov birliklari.
2. Axborot o‘lchov birliklari.
3. Axborotni kodlash. Ma’lumotlarning kompyuter xotirasida tasvirlanishi. Sanoq tizimlari.

Axborot madaniyati umumiy madaniyatning bir qismi sifatida insonni axborotlar oqimida to‘g‘ri yo‘l topishi uchun xizmat qiladi. Axborot madaniyati insonning ijtimoiy tabiati bilan bog‘liq bo‘ladi. U insonning ijodiy qobiliyati mahsuli bo‘lib, quyidagilardir:

Axborot madaniyati umumiy madaniyatning bir qismi sifatida insonni axborotlar oqimida to‘g‘ri yo‘l topishi uchun xizmat qiladi. Axborot madaniyati insonning ijtimoiy tabiati bilan bog‘liq bo‘ladi. U insonning ijodiy qobiliyati mahsuli bo‘lib, quyidagilardir:

• texnik qurilmalar (telefonlar, shaxsiy kompyuterlar va kompyuter tarmoqlari) ni ishlatish ko‘nikmasida;
• o‘z faoliyatida kompyuter axborot texnologiyalarini ishlatish qobiliyatida;
• turli manbalar (davriy nashrlar va elektron kommunikasiyalar) dan axborotlarni olish, uni kerakli shaklda ko‘rsatish hamda samarali ishlatish mahoratida;
• axborotni analitik qayta ishlash asoslarini bilishida;
• turli axborotlar bilan ishlash qobiliyatida o‘z aksini topadi;
• o‘z faoliyat sohasidagi axborot to‘plamining xususiyatlarini bilishida.

Axborot madaniyati kibernetika, informatika, axborot nazariyasi, matematika, ma’lumotlar bazasini loyihalash nazariyasi va boshqa fanlarning bilimlariga tayangan holda paydo bo‘ladi. Axborot madaniyatinig tarkibiy qismi bu yangi axborot texnologiyalarini bilishdan va ularni qo‘llashdan iborat bo‘ladi.

Axborot madaniyati kibernetika, informatika, axborot nazariyasi, matematika, ma’lumotlar bazasini loyihalash nazariyasi va boshqa fanlarning bilimlariga tayangan holda paydo bo‘ladi. Axborot madaniyatinig tarkibiy qismi bu yangi axborot texnologiyalarini bilishdan va ularni qo‘llashdan iborat bo‘ladi.

Axborot - bu olamdagi butun borliq, undagi ro‘y beradigan hodisalar va jarayonlar haqidagi xabar va ma’lumotlardir. Axborot inson nutqida, kitobdagi matnlarda, musavvir tasvirida va boshqalarda mavjuddir.

Axborot o‘lchov birliklari

Axborot o‘lchov birliklari

Uzunlik, massa, vaqt va boshqalarni oʽlchash uchun asbob va oʽlchash usullari oʽylab topilgan. Ma’lumotdagi axborot miqdorini qanday bilish mumkin?

Ikkilik ma’lumotlar uchun bunday sonli o‘lchov sifatida ma’lumotdagi bitlar sonidan foydalaniladi. Ushbu miqdor ma’lumotning axborot hajmi deb ataladi.

Ikkilik ma’lumotlarda axborotning miqdorini ulchash uchun bit va baytlardan tashqari quyidagi kattaroq birliklardan ham foydalaniladi:

1 k bit = 1024 bit.

1 M bit =1024 Kbit

1 G bit = 1024 Mbit

1 K bayt =1024 bayt

1 M bayt =1024 Kbayt

1 G bayt =1024M bayt

1 T bayt = 1024 Gbayt

Axborotlarni o’lchash
Klod SHennon (Claude Shannon) axborotning umumiy nazariyasini tuzuvchisi va raqamli aloqaning asoschisi hisoblanadi. Uning 1948 yilda e’lon qilingan «Aloqaning matematik nazariyasi» (A Mathematical Theory of Communication) asarida birinchi bor axborotni ikkilik kodida uzatishni qo‘llash imkoniyatlari asoslab beriladi.
Kompyuterlarda axborotlar o‘lchamini aniqlashda quyidagi o‘lchov birliklari ketma ketligi o‘rinli bo‘ladi

Umumiy holda pozitsion sanoq tizimda p-asosli istalgan A sonni darajali qatorning yig‘indisi ko‘rinishida quyidagicha tasvirlash mumkin:

Umumiy holda pozitsion sanoq tizimda p-asosli istalgan A sonni darajali qatorning yig‘indisi ko‘rinishida quyidagicha tasvirlash mumkin:

Ad=An dn+An-1 dn-1 +...+A1 d1 +A0 d0 +A-1 d-1 +... (2)

bu yerda:

d - sanoq tizimining asosi;

m - son razryadining nomeri;

An - i-nchi razryadda turuvchi koeffitsiyent (raqam);

ASCII kodlashtirish tizimi

• ASCII kodlashtirish tizimi

Ikkilik kodlash orqali har bir raqam va alifbodagi belgilar jahon andozalaridagi kodlash jadvali – ASCII (American Standart Code for Information Interchange) yordamida ikklik belgilar ketma-ketligida ifodalanadi.

ASCII jadvali yordamida ayrim belgilarning ikkilik tizimidagi kodlari:

A – 01000001 I – 01001001

B – 01000010 J – 01001010

ya’ni ASCII jadvalida keltirilgan, masalan A belgisi o‘noltilikda 41(16) ga teng bo‘ladi. Bu yerda belgi turgan katakda kesishgan ustun va satr raqamlari qo‘shilib yoziladi.

ASCII jadvali quyidagi guruhlarga ajratilgan:

• boshqaruvchi belgilar,
• arifmetik amallar belgilari, raqamlar, maxsus belgilar,
• lotin alifbosi,
• milliy alifbo,
• psevdografika belgilari,
• matematik belgilar.

Quyidagi jadvalda ASCII kodlari keltirilgan belgilar 0 dan 7F (o‘nlik tizimda 0 dan 127 gacha) berilgan.

 

 

Jadval. ASCII ning asosiy jadvali (16-lik sanoq tizimida)

E’tiboringiz uchun rahmat!