Fan: algebra Sinf : 7G,E, j sana

3. Mavzuni yoritish:

Masala 32a³b² birhadni 4a² birhadga bo‘ling.

Sonni sonlar ko‘paytmasiga bo‘lish xossasidan foydalanamiz: sonni ko‘paytmaga bo‘lishda shu sonni ko‘paytmaningbirinchi ko‘paytuvchisiga bo‘lish kerak, so‘ngra hosil bo‘lgan natijani ikkinchi ko‘paytuvchiga bo‘lish kerak va hokazo. Natijada

(32a³b²): ( 4a² )= (32a³b²):4:a²

Endi ushbu qoidani qo'llaymiz: ко ‘paytmani songa bo ‘lishda ко ‘paymaning ко‘paytuvchilaridan birini shu songa bo ‘lish kerak. U holda

(32a³b²) : 4 = (32 : 4) a³b² = 8 a³b²

(8a³b²) : a² = (8a³: a²) b² = 8ab².

Shunday qilib,

32a³b²) : (4a²) == 8ab².

Birhadlar boshqa hollarda ham xuddi shunday bo'linadi, masalan,

4a²b³: (4а² b³) = 1;

(66a⁴ b²c) : (22a²b) = 3a²bc;

(9k²n²m²) : (-3kn²m²) = -3k.

Bo'lish natijasini ko'paytirish bilan tekshirish mumkin: bo‘linuvchi bo‘luvchining bo‘linmaga ko‘paytmasiga teng bo'lishi kerak.

Ko‘phadni birhadga bo'lish

Masala. 2a²b + 4ab² + 8abc ko'phadni 2ab birhadga bo'ling.

Buning uchun ushbu qoidadan foydalanamiz: yig'indini songa bo'lishda har bir qo'shiluvchini shu songa bolish kerak, ya'ni

(2a²b + 4ab² + 8abc) : (2ab) =

= (2a²b) : (2ab) + (4ab²) : (2ab) + (8abc) : (2ab) = a + 2b + 4c .

Ko'phadni birhadga bo'lish uchun ko'phadning har bir hadini shu birhadga bo'lish va hosil bo'lgan natijalarni qo'shish kerak.

Ko'phadni birhadga bo'lish natijasini ko'paytirish bilan tekshirish mumkin. Masalan, (36n⁴m² – 45n²m⁴) : (9n²m²) = 4n² – 5m² bo'lish to'g'ri bajarilgan, chunki

(9n²m²)(4n² – 5m²) = (9n²m²)(4n²) – (9n²m²)(5m²) =

9·4n²n²m² –9·5n²m²m² = 36n⁴m² – 45n²m⁴ .

Ko‘phadni birhadga bo‘lish uchun ko‘phadning har bir hadini shu birhadga bo‘lish va hosil bo‘lgan natijalarni qo‘shish kerak.

Ko'rilgan misollarda birhad (ko'phad)ni birhadga bo'lish natijasida birhad (ko'phad) hosil bo'ladi. Bunday hollarda ko'phad birhadga qoldiqsiz bo'linadi, deyiladi. Ammo, ko'phadni birhadga qoldiqsiz (butun) bo'lish hammavaqt ham mumkin bo'lavermaydi. Masalan, ab + ac ko'phad ab birhadga qoldiqsiz (butun) bo'linmaydi.

Birhad (ko'phad)ni birhadga bo'lishda harflar bo'luvchi nolga teng bo'lmaydigan qiymatlami qabul qiladi, deb faraz qilinadi.

4. Mavzuni mustahkamlash.

295 – misol.

1) 3)

3) 4)

296-misol

1) 12x:4=3x 2) (-15a):5=-3a

3) (-18y):6=-3y 4) 10c: (-2)=-5c

297-misol

1) 8c: (-2)=-4c 2)

3) 4)

298-misol

1. 
   2)
   

3) 4)

299-misol

1. 
   5a:a=5 2) 8x:x=8 3) 5a: (-a)=-5 4) (-7y) : (-y)=7
   

300 – misol.

1) (-6x) : (2x) = -6x : 2x = -3

2) 15z : (15z) = 15z : 5z = 3z

3) (-6xy) : (-3xy) = -6xy : (-3xy) = 2xy

4) 12ab : (-4ab) = -3ab