Falsafa va ijtimoiy hayot



Download 413,69 Kb.
Pdf ko'rish
bet30/36
Sana29.12.2021
Hajmi413,69 Kb.
#84201
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   36
Bog'liq
falsafa va ijtimoiy hayot

INTUITSIYA  -  (lot.  intuitus  –  sinchiklab  qarayman)  –  haqiqatni  mantiqiy 

dalillar yordamisiz, bevosita anglab olish, savqi tabiiy yo‗li bilan bilish qobiliyatini 

anglatadigan  t.  Fal.  tarixida  I.  t.si  turlicha  ifodalangan.  Qad.  fal-iy  qarashlarda  I. 

bilishning  alohida  shakli  deb  hisoblangan.  Mas.,  Aflotun  ta‘limotiga  ko‗ra, 




58 

 

bilishning  obyekti  –  g‗oyalar  dunyosidir,  moddiy  dunyo,  narsalar  to‗g‗risidagi 



tasavvurlarimiz  esa  hissiy  bilish  orqali  hosil  bo‗ladi.  Hissiy  bilish,  Aflotunning 

fikricha,  haqiqat  emas,  chunki  u  orqali  kishilar  g‗oyani  emas,  balki  moddiy 

narsalarni  sezadi,  ular  to‗g‗risidagi  tasavvurga  ega  bo‗ladi.  Haqiqatni  bilish, 

uningcha,  faqat  sof  tafakkur  orqali  amalga  oshadi.  Qad.  Sharq  fal.sida  I. 

payg‗ambarlarga,  avliyo  zotlarga  xos  bo‗lgan  maxsus  bilish  usuli  sifatida  talqin 

etilgan.  Dekart  ta‘limotida  bilishning  birdan-bir  to‗g‗ri    yo‗li  ratsionalizmga 

asoslangan  deduktiv  usuldir.  U  din  va  sxolastik  fal.  o‗rniga  kishi  aqlini,  ilmiy 

bilimni yuqori qo‗yadi. Dekartning fikricha, isbotning deduktiv shakli aksiomalarga 

asoslanadi,  aksiomalar  esa,  hech  qanday  isbotsiz  sof  intuitiv  tarzda  anglanadi. 

Spinoza I.ni bilishning  ―uchinchi xili‖, narsalarning mohiyatini qamrab oluvchi eng 

ishonchli  bilish  deb  hisoblagan.  XX  a.  fal.sining  ayrim  vakillari  (Bergson,  Freyd) 

I.ni  butun  ijodiy  faoliyatni  belgilovchi  yashirin,  qorong‗u,  ongsiz,  boshlang‗ich 

ijod,  deb  qaraydi.  Bu  bilan  ular  I.ni  intellektga  qarama-qarshi  qo‗yib,  narsalar 

mohiyatiga kirib borish aslo mumkin emas,  degan g‗oyani ilgari  suradi.  Hozirgi  

zamon  fal.sining  ayrim  vakillari  I.  ni  bevosita  bilim,  vositalangan  bilim  bilan 

dialektik  tarzda  bog‗langan  jonli  mushohada  sifatida  talqin  etadi  va  I.ni  aqldan 

ustun  turadigan,  mistik  bilish  qobiliyati,  degan  qarashni  rad  qiladi.  I.  haqiqatni 

payqashning oddiy  yo‗llaridan prinsipial og‗ish emas, u mazkur oddiy  yo‗llarning 

yuz  berishining  mantiqiy  shakli  va  amaliyoti  bilan  bog‗liq  qonuniy  shaklidir. 

Haqiqatni  go‗yoki  ―to‗satdan‖  payqash  zamirida  to‗plangan  tajriba,  ilgari  hosil 

qilingan bilim yotadi. I.ning psixologik mexanizmi kam o‗rganilgan, lekin mavjud 

tajribaviy  ma‘lumotlar  uning  zamirida  individning  atrofidagi  muhit  bilan 

informatsion,  signalli  o‗zaro  ta‘sir  jarayonida  bevosita  anglangan  natija  bilan  bir 

qatorda  yordamchi  (anglanmagan)  natijani  aks  ettirish  qobiliyati  bor,  deb 

hisoblashga imkon beradi. Biroq, muayyan sharoitda  amaliyot natijasining  mazkur 

(ilgari  anglanmagan)  qismini  individ  tomonidan  anglash  imkoniyati  tug‗iladi  va 

bunday  intuitiv  bilish  natijalari  vaqti  kelib  amaliyotda  tekshirib  ko‗riladi  hamda 

mantiqiy ravishda isbot qilinadi.  




59 

 


Download 413,69 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish