Falsafa kafedrasi «tabiatsnunoslik falsafasi»

tabiiy-ilmiy maizara-larini keltirish mumkin. 

XX  asrda  ilmiy  revolyusiyaga  olib  kelgan  quyidagi  kashfi-yotlarni 

ko‘rsatish mumkin: 

Astronomiya: katta portlash nazariyasi va kengayayotgan Bor- 

liq modeli; 

Geologiya: litosfera plitalarining tektonikasi; 

Fizika: sanoq nuqtasining materiyadan energiyaga va modda-dan maydonga 

qarab siljishi; 

Nisbiylik nazariyasi: zamon va makonning nisbiyligi; 

Kvant mexanikasi: korpuskulyar-to‘lqin dualizmi; 

Sinergetika: jonsiz tabiatda yangi strukturalarning ke-lib chiqishi; 

Biologiya: hayotning kelib chiqishi qaqidagi modellar; 

Genetika: qayotning qaytarilishi mexanizmi; 

Ekologiya: jonli moddaning muhit bilan ta’sirlashuvi; 

Etologiya: organizmlar xulqining shakllari; 

Kibernetika: Jonli va joneiz tabiatda boshqaruv; 

Psixoanaliz: Inson psrgxikasidagi anglashilmagan belgi- 

larning roli. 

Mana 

shu 

ilmiy 

revolyusiyalar 

olam 

rivojlanishining 

quy-idagi 

qonuniyatlarini ta’riflashga imkon berdi: 

---

1) tabiat evolyusiyasi (borliqdan to elementar zarrachalargacha); 

2) o‘z-o‘zini tashkil etish, sinergetika (jonsiz sistemalardan biosferagacha); 

3) jonsiz tabiat, jonli tabiat va inson orasidagi bog‘lanish-ning sistemali 

ekanligi; 

4)tabiiy sistemalarning zamon va makoi uchun o‘ziga xos, imma-nent ekanligi; 

5) sub’ekt va ob’ektga bo‘lishning nisbiy ekanligi (kvant me-xanikasida). 

Bularning  natijasida  yangi,  umumilmiy  konsepsiya  va  yon-doshishlar 

vujudga  keldiki,  ular:  sistemalilik,  strukturaviylik  (tashkil  etilganlik 

darajalarini o‘rgaiish), taxminiylik (nisbiy usullarni qo‘llash)dan iboratdir. 

XX asrning ilmiy yutuqlari olamning quyidagi tabiiy-ilmiy manzarasini 

beradi: 

Tashkil etilganlik  Makonning  Fan 

Evolyuniya turi 

 ____  darajasi  ______ qismi ____________________  

Borliq  __________ Megadunyo _______________ Kosmologiya     Kosmik

________________  

Galastika ________  Megadunyo _______________ Lstronomiya     Kosmik

  _______________   

Sayyora _________  Megadunyo ______ Geologiya  Geologik 

 

Biosfera _________  Makroduns ______ Ekologiya 

Ekologik 

Birlashma  _______  Makrodunyo _____ Etologiya 

Biolognk 

Ponulyatsiya _   

Makrodunyo _____ Etologiya _ Biologik 

 

Tur _________   

Makrodunyo _____ Etologiya 

Biologik 

Individ __________  Makrodunyo _____ Etologiya _ Biolognk 

 

Hujanra _________  Mikrodunyo  _____ Geietika 

Biologik 

Molekula ________  Mikrodunyo  _____ Ximiya ___ Kimyoviy 

 

Atom ___________  Mikrodunyo  _____ Fizika ____ Fizik 

 

Elementar zarrachalar 

Mikrodunyo  _______ Fizika  Fizik