Falsafa kafedrasi «tabiatsnunoslik falsafasi»

tarafiga  sil-jngan  reaksiyalarni  boshqarish  qiyinchilik  tug‘dirmaydi.  Bunday 

reaksiyalarga  kislota  -  asos  reaksiyalarni  yoki  ney-tralizatsiya  reaksiyalariii 

hamda  mahsulotlar  gaz  yoki  cho‘kma  xolida  hosil  bo‘ladigan  reaksiyalarni 

misol qilib ko‘rsatishimiz mumkin: VaS

2

 + Kg§0

4

 - Va80

4

 + 2KS. 

Biroq, juda ko‘p reaksiyalarning  muvozanati «chap» tarafga siljigan bo‘lib, ularni 

---

amalga  oshiritn  uchun  maxsus  termodi-namik  boshqaruv  zarur  bo‘ladi.  Masalan, 

ammiakning sintezi shunday reaksiyalardan biridir: 

1\

2

  +  ZN

2

  =  21ChN

3 

Bu  reaksiya dastlabki  moddalarning tarkibi 

va strukturasi  jihatidan  juda odsiy reaksiyadir. Lekin, 1813  yildan 1913  yilgacha  uni 

amalga  oshirish  mumkin  bo‘lmagan,  chunki  kimyogar-lar  bunday  reaksiyalarni 

boshqarishni  hali  bilmas  edilar.  Ya.X.  Vant-Goff  va  L.L.  Shatele  kashfiyotidan 

so‘ng  bunday  reaksiyalarni  boshqarish  yo‘llari  aniqlandi.  Ammiakning  sin-tezi  esa 

yuqori bosim sharoitida qattiq katalizator yuzasida ro‘y berishi aniqlandi. 

Kimyoda evolyusion muammolar deganda, yangi kimyoviy mod-dalarning o‘z-

o‘zidan  sintez  bo‘lishggai  tushunish  kerak.  Bunday  moddalar  juda  murakkab  bo‘lib, 

70-yillarda  olimlarning  diqqatini  jalb  etgan.  Joshsh  organizmlarda  o‘tayotgan 

jarayonlar-nipg yuqori darajada tartibli va effektiv ekanligini birin-chi bo‘lib anglagan 

olim Ysns Yakob Bsrselius (1779-1848) edi. U jonli organizmlardagi jarayonlarning 

asosi - biokataliz ekanligini aniqladi. Yustus Libix (1803-1873), Ier Ejen Marselen