Falsafa kafedrasi «tabiatsnunoslik falsafasi»

Ilmiy  bilishning  darajalari  empirik  (tajribaga  asoslanuvchi)  va  nazariy 

shakllarga  bo‘linadi.  Empirik  bilim  asosan  tajriba  va  eksperimentlar  jarayonida 

olinadigan  va  haqiqiyligi  tajribalar  jarayonida  sinab  ko‘rilgan  bilimlardir. 

Bilishning nazariy darajasida ilmiy qarashlar, bilimlar qat’i tizimga solinadi. Ilmiy 

tushunchalar qat’iy mezon asosida o‘rganilayotgan fanning ko‘pqirrali tomonlarini 

chuqurroq va to‘laroq bilishga imkon beradi.  

Ilmiy  bilimlar  hosil  qilish  usullariga  qarab,  fanlar  eksperimental  va 

fundamental fanlarga ajratiladi. Shuningdek, ular o‘rganish ob’ektiga qarab, tabiiy, 

ijtimoiy-gumanitar  va  texnik  fanlarga  bo‘linadi.  Tadqiqot  predmetini  chuqurroq 

o‘rganish  jarayonida  fanning  yangi  soha  va  tarmoqlari  vujudga  keladi.  Masalan, 

tabiyatshunoslik  fanlarining  botanika,  zoologiya,  kimyo,  matematika,  fizika  kabi 

sohalari;  ijtimoiy-gumanitar  fanlarning  tarix,  qadimshunoslik  (arxeologiya), 

etnografiya, sotsiologiya, siyosatshunoslik, falsafa, etika, pedagogika, psixologiya, 

madaniyatshunoslik  kabi  sohalari  vujudga  keldi.  Ularning  har  biri  yana  qator 

tarmoqlardan  iboratdir.  Masalan,  tarix  fanining  qadimgi  dunyo  tarixi,  o‘rta  asrlar 

tarixi,  yangi  zamon  tarixi;  falsafaning  ontologiya,  gnoseologiya,  aksiologiya, 

falsafa tarixi kabi.  

Insoniyatning keyingi ikki yuz yillik tarixi davomida tabiatni o‘zlashtirish, 

inson mohiyatini bilish, jamiyatni takomillashtirish borasida erishgan yutuqlari fan 

taraqqiyoti  bilan  bevosita  bog‘liqdir.  Inson  tabiiy  va  ijtimoiy  muhitga  yaxshiroq 

moslashish,  tabiatning  stixiyali  kuchlari  oldida  ojiz  va  chorasiz  bo‘lib  qolmaslik 

uchun  fanga  murojaat  qiladi.  Shuningdek,  u  fan  tufayli  ijtimoiy  munosabatlarni 

o‘z  maqsad  va  manfaatlariga  mos  ravishda  takomillashtiradi.  Fanning  ilmiy 

bilimlar tizimi sifatida vujudga kelishi inson ehtiyojlari bilan bog‘liq bo‘ldi.  

---

Fanning vujudga kelishi to‘g‘risida turlicha qarashlar. Evropatsentrizm va