“falsafa” fanidan

11-MAVZU: DIN MADANIYAT FENOMENI.


Din asosan, 5 ta funksiyani bajaradi.

1. 
   Dunyoqarashni shakllantirish
   
2. 
   Dinning tasalli berish vazifasi (Real voqelikni afsonaviy ishonch bilan o’rnini bosish)
   
3. 
   Tartibga solish vazifasi
   
4. 
   Aloqa bog’lash (o’rnatish) vazifasi.
   
5. 
   Jamoaga birlashtirish vazifasi (tarbiyalovchilikdan).
   

Dinshunoslik XIX asr o’rtalarida G’arbiy Yevropada alohida fan tarmog’i sifatida vujudga kelgan. Uning asoschilari – Myuller, Taylor, Tile, Sosse, Freyzerdir.
Dinlar unga e’tiqod qiluvchilarning soni, miqyosi, o’zining ma’lum millat yoki xalqqa xosligi yoxud millat tanlamasligiga ko’ra turli guruhlarga bo’linadi:
1. Urug’-qabila dinlari - totemistik, animistik tasavvurlarga asoslangan, o’z urug’idan chiqqan sehrgar, shomon yoki qabila boshliqlariga sig’inuvchi dinlar. Ular millat dinlari va jahon dinlari ichiga singib ketgan bo’lib, hozirda Avstraliya, Janubiy Amerika va Afrikadagi ba’zi qabilalarda saqlanib qolgan;
2. Millat dinlari - ma’lum millatga xos bo’lib, boshqa millat vakillari o’ziga qabul qilmaydigan dinlar. Ularga yahudiylik (yahudiy millatiga xos), hinduiylik (hindlarga xos), Konfutsiychilik (xitoy millatiga xos), sintoizm (yaponlarga xos) kiradi;
3. Jahon dinlari - dunyoda eng ko’p tarqalgan, kishilarning millati va irqidan qat’inazar unga e’tiqod qilishlari mumkin bo’lgan dinlar. Unga buddaviylik, xristianlik va islom dini kiradi.
Bundan tashqari dinlar ta’limotiga ko’ra monoteistik - yakkaxudolik (yahudiylik, islom) va politeistik - ko’pxudolik (hinduiylik, konfutsiychilik) dinlariga bo’linadi.
1. Totemizm. Totem so’zi - Shimoliy Amerikada yashaydigan Ojibva qabilasi tilida «uning urug’i» ma’nosini anglatadi. Uning mohiyati «odamlarning hayvonot yoki o’simlikning muayyan turlariga qarindoshlik aloqalari bor», deb e’tiqod qilishdir.
2. Animizm (lotin tilida anima - ruh, jon ma’nolarini anglatadi). Animizm ruhlar mavjudligiga ishonch, tabiat kuchlarini ruhlantirish hayvonot, o’simlik va jonsiz jismlarda ruh, ong va tabiiy qudrat borligi haqidagi ta’limotni ilgari suruvchi ilk din shakllaridan biri. Ilk animistik tasavvurlar qadim o’tmishda, ehtimol totemistik qarashlar paydo bo’lgungacha, oilaviy jamoalarning shakllangunicha vujudga kelgan. Biroq yetarli tushunib yetilgan va barqaror ko’rinishdagi diniy xarakterga ega bo’lgan tizim sifatida kechroq, totemizm bilan bir vaqtda shakllangan.