Falsafa fanidan test savollari № Fan bobi 1; fan bo’limi 1; qiyinlik darajasi 2

«Filologiya fakultetining talabilari mantiq fanini o’rganadilar», hukmi qaysi holda to’g’ri almashtirilgan?

1. 
   Ba’zi filologlar mantiqni o’rganadilari;
   
2. 
   Mantiq fanini o’rganuvchilarning ba’zilari filologiya fakulteti talabalaridir;
   
3. 
   *Ba’zi mantiq fanini o’rganmaydiganlar filologiya fakultetining talabalaridir;
   
4. 
   Hyech bir filolog mantiq fanini o’rganmasligi mumkin emas.
   

609. 
     Predikatga qarama-qarshi qo’yish bu…
     

1. 
   xulosa hukmining predikatini, subyektini boqlamaga qarama qarshi qo’yish;
   
2. 
   xulosa hukmining predikatini,subyektini o’z-o’ziga zid qo’yish;
   
3. 
   boshlang’ich asos hukmning predikatini bog’lamaga qarama-qarshi qo’yish;
   
4. 
   *xulosa hukmning subyektini asos hukmning predikatiga zid, predikatini esa, subyektiga qarshi qo’yish.
   

609. 
     Sillogizm aksiomasining talabi:
     

1. 
   *ma’lum belgi, xususiyat muayyan jins uchuchn xos bo’lsa, bu mazkur jinsga kiruvchi turga ham taaluqli;
   
2. 
   o’rta termin vositasidada asoslarning bog’lanishi;
   
3. 
   asoslarining muayyan qoidalar bo’yicha bog’lanishi;
   
4. 
   ma’lum belgi, xususiyat muayyan tur uchun xos bo’lsa, bu mazkur turning jinsi uchun taaluqli bo’ladi.
   

609. 
     «Vaqt – materiyaning mavjudligi usuli. Vaqt puldir. Demak
     

pul materiyaning mavjudlik usulidir», degan xulosada sillogizm umumiy qoidalarining qaysi biri buzilgan?

1. 
   *sillogizm uch termin [atamadan iborat] bo’lmog’i lozim;
   
2. 
   agar sillogzmning katta va kichik terminlari asoslarida bo’lmagan bo’sa, xulosada ham bo’lmaydi;
   
3. 
   agar sillogizm asoslarining biri inkor hukm bo’lsa, unda xulosa ham inkor bo’ladi;
   
4. 
   ikki juz’iy hukmdan xulosa chiqarib bo’lmaydi.
   

609. 
     «Ma’naviyat ijtimoiy taraqqiyot omilidir. San’at ma’naviyatning shakli, demak u ijtimoiy taraqqiyot omili» degan xulosa qaysi figura bo’yicha chiqarilgan?
     

1. 
   *birinchi figurag;
   
2. 
   ikkinchi figura;
   
3. 
   uchinchi figura;
   
4. 
   to’rtinchi figura.
   

609. 
     «Ijtimoiy ong shakllari jamiyat ma’naviy hayotini tashkil etadi. Din ijtimoiy ong shaklidir. Demak, u ma’naviy hayot shakli» xulosasi sillogizmning qaysi figurasi bo’yicha chiqarilgan?
     

1. 
   *birinchi figura;
   
2. 
   ikkinchi figura;
   
3. 
   uchinchi figura;
   
4. 
   to’rtinchi figura.
   

609. 
     «Hamma yordamchi so’zlar kelishikda tuslanmaydi». «Bilan» yordamchi so’z.Demak, «bilan so’zi kelishikda tuslanmaydi» degan xulosa sillogizmning qaysi figurasi bo’yicha chiqarilgan?
     

1. 
   birinchi;
   
2. 
   ikkinchi;
   
3. 
   *uchinchi;
   
4. 
   to’rtinchi.
   

609. 
     «Sillogizm» so’zining ma’nosi bu:
     

1. 
   ko’rsatish;
   
2. 
   *hisoblash;
   
3. 
   o’xshatish;
   
4. 
   biriktirish;
   

609. 
     Shartli xulosa chiqarish bu:
     

1. 
   *asos va xulosasi shartli hukmlardan iborat bo’lgan xulosa;
   
2. 
   asoslari shartli, xulosasi qat’iy hukm bo’lgan xulosa;
   
3. 
   katta asosi shartli, kichik asosi va xulosasi shartli bo’lgan xulosa;
   
4. 
   shartli va qat’iy hukmlardan chiqarilgan xulosa.
   

609. 
     «Mustaqil so’zlar kelishiklarda turlanadi. Yordamchi so’zlar kelishiklarda turlanmaydi. Demak, yordamchi so’zlar mustaqil so’zlar emas». Qaysi xulosa turi bo’yicha chiqarilgan?
     

1. 
   shartli xulosa bo’yicha;
   
2. 
   shartli – qat’iy xulosa bo’yicha;
   
3. 
   ayiruvchi – qat’iy xulosa bo’yicha;
   
4. 
   *sillogizm figurasi bo’yicha.
   

609. 
     Induktiv xulosa chiqarish nima?
     

1. 
   fikrning yakkalikdan yakkalikka qarab borishi asosida chiqarilgan xulosa;
   
2. 
   umumiylikdan yakkalikka borish asosida chiqariladigan xulosa;
   
3. 
   ikki predmet, hodisalarning takrorlanib turuvchi belgilarini umumlashtirish bo’yicha chiqariladigan xulosa;
   
4. 
   *yakkalikdan umumiylikka fikran o’tish bo’yicha chiqariladigan xulosa.
   

609. 
     To’liqsiz induksiya…
     

1. 
   xulosasi noaniq induksiya;
   
2. 
   xulosasi sof ehtimollik xarakterga ega bo’lgan induksiya;
   
3. 
   umumiylikdan mantiqan keltirilib chiqariladigan xulosa turi;
   
4. 
   *muayyan predmetlar sinfining bir qismining belgisini o’rganish asosida chiqariladigan xulosa.
   

609. 
     Quyidagi xulosalarning qaysi biri to’liq induksiya bo’yicha chiqarilgan?
     

1. 
   Dushanbi, seshanba, payshanba kunlari yomg’ir yog’di. Demak, o’tgan xafta yomg’irli bo’ldi;
   
2. 
   Yakka, umumiy, tasdiq, inkor hukmlarning o’z qoidasi bor. Demak, hamma hukmlarning o’z qoidasi bor;
   
3. 
   Temir, oltin, qurg’oshin elektr toki o’tkazadi. Demak, hamma metallar elektr toki o’tkazadi;
   
4. 
   *Tushuncha, hukm, xulosa chiqarish, narsa, hodisalarning bog’linishini aks ettiradi. Demak, tafakkur shakllari ana shu bog’lanishini aks ettiradi.
   

609. 
     Quyidagi xukm – xulosalarning qaysi birini to’liq induksiya bo’yicha chiqarilgan deb hisoblash mumkin?
     

1. 
   *Guruhimizning hamma talabalari kasaba uyushmasining a’zosi;
   
2. 
   Hamma tirik organizmlar hujayralardan tuzilgan;
   
3. 
   Hamma elementlar, zarrachalar o’zining ichki strukturaviytuzilishiga ega;
   
4. 
   Hamma baliqlar kislorodsiz yashay olmaydi.
   

609. 
     Yakkalikdan umumiylikka fikran o’tish qanday xulosa chiqarishga xos?
     

1. 
   *induktiv;
   
2. 
   deduktiv;
   
3. 
   analogiya;
   
4. 
   sillogizm.
   

609. 
     Quyidagi xulosalarning qaysi birini to’liq induksiya bo’yicha chiqarilgan deyish mumkin?
     

1. 
   *Guruhimizning hamma talabalari paxta yig’im-terimida ishtirok etishmadilar;
   
2. 
   Hamma osmon jismlari harakatda;
   
3. 
   Hamma o’simliklar to’qimalidir;
   
4. 
   Hamma baqalar quruqliklar va suvda yashaydilar.
   

609. 
     Quyidagi muhokamada qanday induktiv metod qo’llanilgan? «Axolisi siyrak mamalakatda ishlab chiqarish kuchlari sekin, aholi zid joylashgan mintaqada bu jarayon yuksakroq darajada kechganligi kuzatiladi. Demak, ijtimoiy taraqqiyotning rivojlanishi aholining o’sishi qonuni bilan belgilanadi».
     

1. 
   o’xshatish;
   
2. 
   *tafovut;
   
3. 
   o’xshatish;
   
4. 
   ildosh o’zgarishlari.
   

609. 
     Analogiya nima?
     

1. 
   umumiylikdan umumiylikka fikran o’tish asosida chiqarilgan xulosa;
   
2. 
   *ikki predmet, hodisada belgining borligini aniqlab, ularning boshqa o’xshash belgilarga ega ekanligi haqida chiqariladigan xulosa;
   
3. 
   munosabatli hukumlarning mantiqiy bog’lanishi asosida chiqariladigan xulosa;
   
4. 
   uchunchi predmet haqida chiqariladigan induktiv xulosa.
   

609. 
     Quyidagi keltirilgan xususiyatlarning qaysi biri analogiyaga taalluqli?
     

1. 
   umumiylikdan umuiylikka fikran o’tish;
   
2. 
   yakkalikdan umumiylakka fikran o’tish;
   
3. 
   musbatli xukumlardan xulosa chiqarish;
   
4. 
   ikki predmet yoki xodisaning muayyan belgilari tafovut qilishini aniqlash bo’yicha xulosa chiqarish.
   

609. 
     Yakkalikdan yakkalikka qarab borish xulosa chiqarishning qaysi turiga xos?
     

1. 
   munosabatli;
   
2. 
   induksiya;
   
3. 
   *anologiya;
   
4. 
   sillogizm.
   

609. 
     Paralogizm bu:
     

1. 
   sillogizm xulosasining buzilishida yo’l qo’yilgan xatolik;
   
2. 
   analogiyada bilmasdan turib yo’l qo’yiladigan xatolik;
   
3. 
   induktiv xulosa chiqarishda yo’l qo’yiladigan xatolik;
   
4. 
   *isbot jarayonida anglashilmasdan yo’l qo’yiladigan xatolik.
   

609. 
     Isbotda argument vazifasini bajaradi:
     

1. 
   ilmiy farazlar;
   
2. 
   *aksiomalar;
   
3. 
   munosabatli hukmlar;
   
4. 
   qat’iy hukmlar.
   

609. 
     Isbot etishning bosh [markaziy] elementi:
     

1. 
   *tezis;
   
2. 
   dalil;
   
3. 
   namoyish etish;
   
4. 
   aksioma.
   

609. 
     Isbotda dalil [argument] vazifasini bajaradi:
     

1. 
   farazlar;
   
2. 
   *nazariyalar;
   
3. 
   munosabatli hukmlar;
   
4. 
   umumiy tushunchalar.
   

609. 
     Chinligi ko’rsatilishi talab etiladigan hukm bu:
     

1. 
   asos, dalil;
   
2. 
   natija;
   
3. 
   namoyish etish;
   
4. 
   *tezis.
   

609. 
     Hukm xatoligi ko’rsatiladigan mantiqiy usul bu:
     

1. 
   *inkor [raddiya];
   
2. 
   isbot;
   
3. 
   induksiya;
   
4. 
   analogiya.
   

609. 
     Hal qilib bo’lmaydigan zid fikr bo’lib, uning chinligini ham, xatoligini ham isbot etish mumkinki, bu:
     

1. 
   *paradoks;
   
2. 
   paralogizm;
   
3. 
   sofizm;
   
4. 
   ilmiy munozara.
   

609. 
     Gipoteza nima?
     

1. 
   analogiya bo’yicha xulosa chiqarishning maxsus turi;
   
2. 
   kelajakni bashorat qilish;
   
3. 
   huquqiy ishlar sohasida qo’llaniladigan versiya;
   
4. 
   *biror predmet yoki hodisa haqidagi ilmiy faraz, ehtimolli qarashlar majmui.
   

609. 
     Sofizm bu:
     

1. 
   muhokama yuritishdagi mantiqiy hiyla;
   
2. 
   anglanmagan holda xatolikka yo’l qo’yish;
   
3. 
   fikrlashdagi ziddiyat;
   
4. 
   induktiv xulosa.
   

609. 
     Gepoteza [faraziya]
     

1. 
   *Ilmiy ahamiyatga ega bo’lgan faraz;
   
2. 
   nazariy bilim;
   
3. 
   ilmiy metod;
   
4. 
   mantiqiy savol.
   

609. 
     Gepotezani ilgari surishning mantiqiy asosi bu:
     

1. 
   induksiya;
   
2. 
   deduksiya;
   
3. 
   *analogiya;
   
4. 
   sillogizm.
   

609. 
     Nazariya bu:
     

1. 
   *ilmiy bilimlarning sistemalashtirilgan shakli;
   
2. 
   ilmiy bilimlarning yuzaga kelish jarayoni;
   
3. 
   muammoli, ilmiy xarakterga ega bo’lgan bilimlar tizimi;
   
4. 
   ilmiy faraziyalar tizimi.
   

609. 
     Formalashgan mantiq fanining asoschisi:
     

1. 
   *Arastu;
   
2. 
   Aflotun;
   
3. 
   Demokrit;
   
4. 
   Pifagor.
   

609. 
     Dialektik mantiq fanining asoschisi kim?
     

1. 
   *Arastu;
   
2. 
   Aflotun;
   
3. 
   Gegel;
   
4. 
   Leybnis.
   

609. 
     Matematik mantiq fanining asoschisi:
     

1. 
   Arastu;
   
2. 
   Aflotun;
   
3. 
   *Leybnis;
   
4. 
   Pifagor.