Falsafa fanidan tayanch ma’ruzalar matni

Individuallik borlig‘i. Nima uchun bilish jarayonida insonning ichki dunyosi doim birinchi o‘rinda turadi? Nima uchun inson borlig‘i narsalar borlig‘ini tushunishda aksariyat mualliflarga tayanch nuqtasi bo‘lib xizmat qiladi? Bu savollarga javobni qisman fransuz faylasufi A.Bergson (1859-1941)ning quyidagi so‘zlaridan topish mumkin: «Mavjud barcha narsalar orasida eng ishonchlisi va bizga ko‘proq ma'lum bo‘lgani, hyech shubhasiz, bizning o‘z mavjudligimizdir, zero bizda boshqa narsalar haqida mavjud tushunchalarni sirtqi va yuzaki deb hisoblash mumkin, holbuki o‘z-o‘zini bilish ichki, teran bilishdir»^101[101].

Odamlar asrlar osha o‘zlariga o‘zlari nazar tashlab, o‘z ichki dunyosini tahlil qilish va o‘z mohiyatini tushunishga urinish yo‘li bilan ba'zi bir shak-shubhasiz tamoyillarni aniqlaganlar. Ular orasida inson tana va ruhning uzviy birligidir degan tamoyil, birinchi o‘rinda turadi. Zero bu inson mavjudligining mutlaq va zaruriy omilidir. Ayni vaqtda bu birlikning yo‘qolishi, uning uzilishi muayyan individning o‘limini, u fikrlovchi jonzot sifatida borliqdan yo‘qlikka o‘tishini anglatadi. Bunda tana tabiiy-jismoniy tuzilma sifatida inson o‘limidan keyin ham ma'lum vaqt mavjud bo‘ladi, ya'ni o‘z borlig‘ini muayyan darajada saqlaydi. Ammo borliq ma'nosidagi individual ruh, ongdan asar ham qolmaydi. Mohiyat e'tibori bilan ularning yo‘qolishi muayyan insonning o‘limini, individuallik yo‘q bo‘lganini anglatadi.