Falsafa asoslari

195





qolmaydi. Boshqa tomondan esa fan-texnika taraqqiyotining ko‘lami asosida ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot darajasini xomashyo resurslari, foydali qazilmalar bilan yetarli miqdorda ta’minlash muammosini ham nazardan soqit qilmaslik kerak. Mazkur muammoni ijobiy hal qilish uchun, iqtisodchilarning tahlillariga ko‘ra, jahon mamlakatlarining har biri o‘zi ishlab chiqargan yalpi milliy mahsulotning 3—5% miqdorida mablag‘ ajratishi zarur, deyilmoqda. Demak, har yili o‘rta hisob bilan 650—850 mlrd. dollar hajmida mablag‘ ajratilishi talab etiladi.

Juda ko‘p rivojlangan mamlakatlarda ichimlik suvining tan- qisligidan qiyinchiliklar yuzaga chiqmoqda. Ayni shu mamlakat- lardan 42—45% km³ hajmida sanoatdan chiqqan iflos oqova suvlar suv havzalari, ko‘l, dengiz, okean suvini o‘zining zaharli tarkibi bilan bulg‘amoqda. XXI asr boshlariga kelib, toza ichim- lik suviga bo‘lgan ehtiyoj dunyo miqyosida o‘tgan asrimizning 90-yillariga nisbatan yana 2,3—2,5 barobar oshdi.

Har yili okeanlarga 12—15 mln. tonnaga yaqin neft va neft mahsulotlari to‘kilmoqda, shaharlarning kengayishi, sanoat kor- xonalarini qurish uchun ming-minglab gektar yer maydonlari ajratib berilmoqda, o‘rmonlar kesilib, yashil yerlar kamaymoqda. Bu tendensiya, ayniqsa, rivojlanayotgan mamlakatlarda xavfli tus olmoqda. Dunyoda har yili 0,8% tropik o‘rmonlar yo‘qolib bor- moqda, 200 ming km² territoriyadagi tropik o‘rmonlar kesilib, qayta tiklanmay qolmoqda. Hozirgi paytda yiliga 8,3 mln. gek- tar yoki minutiga 16 gektar o'rmon yo‘qotilmoqda. Tabiiy mu- vozanatning dunyo miqyosida tez o‘zgarishining oqibati hozir- ning o‘zidayoq insonning yashashi va faoliyati uchun o‘ta zarur bo‘lgan mo‘tadil muhitning buzilishiga olib kelmoqda.

Davrimizning yana salbiy belgilaridan biri shundaki, inson faoliyati kolamining miqyosi tobora biosferani to‘la egallab, endilikda koinotga ham ta’sir eta boshladi.