Falsafa asoslari

Amir Temur va temuriylar davri falsafasi. Insoniyat tarixida shunday davrlar borki, unda buyuk ishlarga tayyor millatlar,


45





o‘zining yo‘lboshchilari yetakchiligida, tarixning muayyan qisqa bosqichlarida ming yillarda qo‘lga kiritish mumkin bo‘lgan nati- jalarga erishganlar. Aynan ana shunday davrlar insoniyat tarixiga shu millatga mansub buyuk kishilarning o‘chmas nomini bitadi, jahon madaniyatini boyitadi, umumbashariy taraqqiyotga katta hissa bo‘lib qo‘shiladi.

Temur va temuriylar davri xuddi ana shunday, mo‘g‘ul bos- qinchilaridan ozod bo‘lgan xalqimizning milliy dahosi eng yuk- sak cho‘qqiga ko‘tarilgan davrdir. Bu davr falsafasi xalqimizning sohibqiron Temur boshchiligida ozodlikka erishgan va mustaqil- likni saqlash hamda mustahkamlash uchun amalga oshirgan buyuk ishlarining ifodasidir. Bu xalqimizning markazlashgan davlat tuzish, milliy davlatchiligini tiklash va barqaror qilish, mustaqil yashash orzularining ushalgan davridir.

Mo‘g‘ullar o‘rnatgan mustabid tuzumning Amir Temur dunyoga kelgan davrida yerli aholi o‘rtasida chuqur ijtimoiy va ma'naviy uyg‘onish jarayoni borayotgan edi. Bu jarayon, «Tarixi, o‘sha davrdayoq, ming yilliklar qa’riga ketgan buyuk xalq mus- tamlakachilik azobida yotaveradimi?» yoki «Mustaqillik uchun kurash olib borishda davom etadi va ozodlikka erishadimi?» de- gan asosiy savollar atrofida ro‘y berayotgan edi.

Mo‘g‘ullar mamlakatimizni siyosiy va harbiy jihatdan istilo qilgan edilar, ammo uni ma’naviy bo‘ysundirish, madaniy jihat- dan mo‘g‘ullarning ustunligi to‘g‘risida gap ham bo‘lishi mum- kin emas edi. Ko‘chmanchilik va shaharlarni g‘orat qilishdan boshqasiga yaramaydigan, o‘troq hayotga mensimay qaraydigan Chingiz avlodlari ma’naviy va madaniy jihatdan o‘zlaridan us- tun bo‘lgan xalqqa nima ham bera olar edilar? Ular o‘z hukm- ronligining oxirigacha ham Vatanimizda birorta tuzukroq ya- shash mumkin bo‘lgan yangi shahar barpo etmadilar, madaniyat o‘choqlarining yuksalishi uchun imkon bermadilar, yerli aholi orasidan chiqqan barkamol kishilarni qilichdan o‘tkazib turdilar. Ammo xalq irodasini buka olmadilar, uning ozodlik va mus- taqillikka intilishini to‘xtatib qo‘ya olmadilar. Amir Temur ana shu harakatning natijasi, xalqining milliy g‘oyalarini ro‘yobga chiqarish uchun tarixiy shakllangan zaruriyat, o‘sha paytda har-