Falsafa asoslari

131





Sababning mohiyati avvalgi hodisalarning oqibati sifatida vu- judga kelayotgan hodisalar uchun sababligidadir. Shunga ko‘ra, sababni bir vaqtning o‘zida oqibat tarzida qarash mumkin. Aniq- roq qilib aytadigan bo‘lsak, har qanday oqibat sabab tarzida namoyon bo‘ladi. Shu bilan birga, sababni narsa va hodisalar- ning rivojlanish jarayonidagi makon va zamondagi davriy tak- rorlanishdan farqlash kerak. Chunki, sabab mavjudlikning gene- tik bog‘lanishlarini, aloqadorliklarini ifodalashi bilan birgalikda, ularning istiqbollarini ham belgilab beradi. Hegel tili bilan ayt- ganda, sabab-mohiyatning harakatdagi mavjudlik holatidir. Sa- bab falsafiy kategoriya sifatida quyidagi xususiyatlarga ega:

1. 
   uning obyektiv xarakteri narsa va hodisalarning ichki, tarkibiy elementlari munosabatlariga xos bo‘lib, mohiyatning real mavjudlik holatini ifodalaydi;
   
2. 
   sababning konkretligi narsa-hodisalarning xususiyatlaridan kelib chiqadi, hamda uning individualligini ta'minlaydi;
   
3. 
   sabab umumiy xarakterga ega bo‘lib, hech qanday narsa va hodisaning rivojlanishi sababsiz sodir bo‘lmaydi;
   
4. 
   sabab zaruriy bo‘lib, muqarrar ravishda, muayyan oqibat- larni keltirib chiqaradi;
   
5. 
   sababning uzluksizligi, bir tomondan, turli sabablarning izchil bog‘lanishlarini, munosabatlarini, ikkinchi tomondan, har bir sa- babning oqibat tarzida oldingi sabab bilan bog‘liqligini xarakterlaydi.