Ғалла экинлари

Barglari uch qo’shaloq (uchtali)

A. Barglari tuksiz yoki bir oz tukli

1. Barg bandi barg plastinkasidan uzunrok

A) bargchalarining tuk bilan kalin qoplangan kichkina bandchasi bor…. Vigna sinensis Endi – maxalliy loviya

2. Barg bandi barg plastinkasidan kaltarok yoki unga teng

a) bargchalari yirik, uchi chuzik tortib, bir kadar uchburchak shaklga kirgan... Phaseolus vulgaris Savi – oddiy loviya

b) barglari oldingi o’simlikning barglariga o’xshash, lekin barg bandli ancha kalta va yaproklarining uchi uncha utkirlashmagan... Phaseolus multiflorus Willd – ko’p gulli loviya

v) barglari oddiy loviyaning barglariga o’xshash, lekin bargchalari ancha mayda va ensiz bo’lib uchi utkirlashib kelgan Phaseolus acultifolius Aza Gray – nish bargli loviya (tepari)

g) barglari yirik,oldingi o’simlikning barglariga o’xshash,tuk bilan qoplangan... Phaseolus aureus Piper - mosh

b. Barglari tuk bilan kalin qoplangan

1. Bargchalari odatda tuxumsimon, oval, goxo birmuncha chuzik... Glycine hispida Maxim – soya.

Dukkakli don ekinlarini gullab turgan o’simliklarga qarab aniqlash

Dukkakli don ekinlarining ko’pchilik turida gullar barg qo’ltiqlarida yakka – yakka, bittadan, ikkitadan bo’lib joylashadi. Masalan,sertuk vika vingari ba’zi dukkakli don ekinlaridagina gullar shingil kurinishidagi zich to’pgul hosil qiladi.

Kapalakgul tipidagi gullar ikki jinsli bo’ladi, beshta gultojbargdan tashkil topgan gultojisi bor, yuqorigi eng yirik gultojbargi yelkan, yon tomondagi ikikta kichikrogi kanotcha va pastki cheti bilan bir – biriga tutashib usgan ikkita pastkisi kayikcha deb ataladi. Changchisi unta bo’lib shularning tukkiztasi ipchalari bilan tutashib o’sadi, uninchisi erkin qoladi. Changchilar egilgan kalta ustunchasi bo’lgan chuzik va ikki tomoni siqiq tushunchani urab turadi.

Biz tanishayotgan dukkakli don ekinlarining shonasi, guli va to’pguli asosiy poya va yon shoxlaridagi barglarning kultigida pastdan yuqoriga tomon asta – sekin paydo bo’lib boradi. Dastlabki yakka shonalar paydo bo’lishi shonalash fazasining boshlanishi hisoblansa,birinchi gul ochilishi gullash fazasi hisoblanadi.

Dukkakli don ekinlari gullab turganida ularning turi gulidan tashqari,boshqa organlarining belgisiga qarab ham aniqlanadi, bu xol turni ancha oson va aniq bilib olishga imkon beradi.

Gul dukkakli o’simlikning muhim sistematik belgisi hisoblanadi. Shuning uchun gullayotgan dukkaklilarning aniqlashda guli tabiiy rangda bo’lgan yangi o’simliklardan foydalanish zarur. Lekin yaxshi kuritilgan gerbariy nusxalaridan ham foydalanish mumkin.