“Fakultetlararo umumtexnika fanlari” kafedrasi «Muhandislik chizmasi va eskizi» fanidan maruzalar matni muallif: Nurmetov M. R

 
Sirtlar 
Ikkita  jismning  bir-biriga  tegib  turgan  sohasi  shu  jismning  sirti 
deyiladi.  Bu  soha,  harakatlanadigan  sohadir.  Sirtning  harakatlanishi  bir-biriga 
tegib turgan jismning holatiga bog’liq. Jism hamma vaqt hajmga ega, shuning 
uchun uning sirti berk soha bo’ladi.  
Birorta  chiziq  ma’lum  bir  qonunga  muvofiq,  fazoda  harakat  qilsa 
sirtlar  hosil  bo’ladi.    Bunda  harakat  qiluvchi  chiziq,  yasovchi  deyiladi  va  u 
o’zgarmas  bo’lishi  yoki  cheksiz  o’zgarib  borishi  mumkin.  Yasovchi  chiziqning 
harakatini belgilovchi chiziqlar yo’naltiruvchi chiziqlar deyiladi.  
Chizma geometriyada sirtni chiziqning yo ki boshqa bir sirtning 
harakati  natijasida  qoldirgan  izi  deb  qarash  qulayroq.  Bu  prinsipga 
muvofiq,  sirt  o’zgaruvchan  yoki  o’zgarmas  ko’rinishdagi  biror  chiziqning 
boshqa  chiziqlar  yoki  sirtlar  bo’yicha  harakat  qilishi  natijasida  hosil 
bo’ladi.  
Hamma  sirtlar  yasovchilarining  turlariga  qarab,  ikki  sinfga 
bo’linadi: 
1. 
chiziqli sirtlar - yasovchilari to’g’ri chiziq bo’lgan sirtlar; 
chiziqsiz sirtlar-to’g’ri chiziqning harakatidan hosil bo’lishi mumkin 
bo’lmagan sirtlar. 
Ko’pyoqliklar