“Fakultetlararo umumtexnika fanlari” kafedrasi «Muhandislik chizmasi va eskizi» fanidan maruzalar matni muallif: Nurmetov M. R

To`g`ri chiziq kesmasining xaqiqiy uzunligini va proektsiyalar 
tekisliklari bilan hosil qilgan burchklarini aniqlash 
 
To`g`ri  chiziq  kesmasining  xaqiqiy  o`lchami  va  uning  proektsiyalar 
tekisliklari  bilan  hosil  qilgan  burchaklarini  to`gri  burchakli  uchburchak  yasash 
yo`li  bilan  aniqlanadi.  Fazoda  umumiy  vaziyatdagi  AB  to`g`ri  chiziq  kesmasi 
berilgan.  Kesmaning  A  nuqtasidan  AE  II  a  b  to`g`ri  chiziq  o`tkazamiz  vaziyat 
to`gri  burchakli  ABE  ni  hosil  qilamiz:  bu  uchburchakning  bitta  AE  kateti 
kesmaning gorizontal proektsiyasiga (AE = a b), ikkinchi BE kateti esa kesma A 
va  B  uchlarining  H  tekisligidan  uzoqliklarining  algebraik  ayirmasiga  teng 
bo`ladi: 
BE = В b - А а, bu erda А а= Е Ь. Demak, ВЕ = В b-Eb=Z bo`lsin 
To`gri  burchakli  ABE  ning  АВ  gipotenuzasi  АЕ  katet  bilan  burchak 
hosil  qiladi.  Bu  burchak  AB  kesmaning  H  tekisligi  bilan  hosil  qilgan  burchagi 
bo`ladi. 
To`g`ri  chiziq  kesmasining  V  proektsiyalar  tekisligi  bilan  hosil  qilgan 
burchagini aniqlash uchun to`gri burchakli ABF dan foydalanamiz. 
Bu uchburchakning AF kateti AB kesmaning frontal proektsiyasi a
/
 b
/ 
ga 
,ikkinchi AE kateti uning A vaziyat B uchlarining V tekislikdan uzoqliklarining 
algebraik ayirmasiga teng bo`ladi. AF = А а'- В Ь, bu erda B b'=Fa. 
 
/
 
; 
Denak, AF = Aa-Fa=del`ta Y, bo`lsin.( 4.2-chizma) 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
4.2-chizma 
To`g`ri  burchakli  АВF  ning  АВ  gipotenuzasi  ВF  katet  bilan 

 
burchak  xosil  qiladi.  Bu 

  burchak  АВ  kesmaning  V  tekislik  bilan  xosil 
qilgan burchagi bo`ladi. Burchakni aniqlash uchun to`g`ri burchakli 

 dan 
foydalanamiz.  Fazoviy  modelidan  ko`rinib  turibdiki,  bu  uchburchakning  bir 

---

 
 
kateti АВ kesmaning profil 
b
a


 proektsiyasiga, ikkinchi kateti kesma   А va В 
uchlarining  W  tekislikdan  uzoqliklarining  algebraik  ayirmasiga  teng  bo`ladi: 

AN
b
a





, bu erda 
a
N
b
B



. Demak, АN = А а», N а»= 
X
